3.9.1927: Ο Κυβερvήτης Σερ Ρόvαλvτ Στoρρς αvακoιvώvει σε έκτακτη συvεδρία τoυ Νoμoθετικoύ Συμβoυλίoυ στη Λεμεσό τov τερματισμό τoυ Φόρoυ Υπoτελείας τωv 92.0 λιρώv.

S-439

31.8.1927: Ο ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΣΕΡ ΡΟΝΑΛΝΤ ΣΤΟΡΡΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΝΕΙ ΣΕ ΕΚΤΑΚΤΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΣΤΗ ΛΕΜΕΣΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΟΥ ΦΟΡΟΥ ΥΠΟΤΕΛΕΙΑΣ ΤΩΝ 92.000 ΛΙΡΩΝ

Το υπόμνημα των βουλευτών προς τον Κυβερνήτη το οποίο υπέβαλαν στις 21 Μαρτίου 1927 ήταν το τελευταίο μιας μακράς σειράς υπομνημάτων και αγώνων που είχαν αρχίσει λίγο μετά την άφιξη των Αγγλων στην Κύπρο το 1878 για κατάργηση του φόρου υποτελείας των 92,000 λιρών -ένα ποσό που απομιζούσε πολλά από τα έσοδα του νησιού.

Στις 31 Αυγούστου 1927 του ιδίου χρόνου η Αγγλία δέχθηκε τελικά να καταργηθεί το ποσό αυτό και αντ' αυτού η Κύπρος να εισφέρει ένα ποσό γύρω στις 10,000 λίρες για την άμυνα της βρεττανικής Αυτοκρατορίας.

Ο Κυβερνήτης ανακοίνωσε την απόφαση του σε έκακτη συνεδρία του Νομοθετικού Συμβουλίου στη Λεμεσό, στις 31 Αυγούστου, σύμφωνα με την εφημερίδα "Ελευθερία" της 3.9.1928 (Μεταγλώττιση):

" Οπως προαναγγείλαμε την περασμένη τετάρτη η Α.Ε. ο Κυβερνήτης καλούσε στη Λεμεσό σε έκτακτη συνεδρία τα μέλη του Νομοθετικού Συμβουλίου. Ανκαι ψιθυριζόταν από το πρωί της ημέρας εκείνης ότι ο Κυβερνήτης θα ανάγγελλε στα μέλη του Νομοθετικού Συμβουλίου την ευχάριστη είδηση της κατάργησης του υπολοίπου μέρους του φόρου υποτελείας εν τούτοις επικρατούσαν και διάφορες άλλες φήμες.

Η συνεδρία έγινε στη μεγάλη αίθουσα του δικαστηρίου, που ήταν κατάλληλα ευπρεπισμένη και σ' αυτήν παρέστησαν οι διοικητές και αστυνόμοι όλων των πόλεων της νήσου, τα μέλη του Εκτελεστικού Συμβουλίου, ο Γενικός Δημόσιος Κατήγορος, οι τμηματάρχες το Δικαστικό Σώμα, ο δήμαρχος κ. Αλ. Ζήνων με μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου όπως επίσης και τα μέλη του Νομοθετικού Συμβουλίου, όλοι με επίσημη περιβολή, εκτός από τους κ.κ. Σταυρινάκη, Φιερό και Ρωσσίδη που ασθενούσαν.

Στις 5.15 μ.μ προσήλθαν όλοι οι επίσημοι μεταξύ των οποίων και η Λαίδη Στορρς με τη δεσποινίδα θυγατέρα της Κλόους, οι οποίοι κατέλαβαν τις θεσεις τους. Στις 5.30 ακριβώς ο προσωρινός αστυνομικός διοικητής της πόλης κ. Μόντακιου ανάγγειλε στην είσοδο του Κυβερνήτη στην αίθουσα.

Ο Κυβερνήτης φέροντας λευκή επίσημη στολή αφού χαιρέτισε τους παρισταμένους άρχισε να διαβάζει το λόγο του ο οποίος δημοσιεύεται πιο κάτω και ο οποίος μεταφράστηκε στα ελληνικά από το βοηθό πρωτοκολλητή των Δικαστηρίων Λεμεσού Βλαδίμηρο Μαυρομμάτη και στα τουρκικά από το βοηθό πρωτοκολλητή Λευκωσίας κ. Βαραμιάν.

Είπε στην ομιλία του ο Κυβερνήτης Σερ Ρόναλντ Στορρς σύμφωνα με την επίσημη μετάφραση στα ελληνικά:

"Εν τη πρώτη ομιλία την οποίαν είχον την τιμήν να κάμω προς υμάς τον παρελθόντα Δεκέμβριον ανεφέρθην εις την αναμφισβήτητον αδικίαν την οποίαν υφίστατο η Αποικία συνεπεία του εφιάλτου της εκ του χρέους επιβαρύνσεως και εις την συμπάθειαν, την οποίαν σχετικώς προς τούτο έτρεφον όχι μόνον η Κυπριακή, αλλά επίσης και η αυτοκρατορική Κυβέρνησις.

Αλλά ούτε επετράπη όπως το ζήτημα αποκοιμηθή εις το σημείον εκείνο. Κατόπιν προσεκτικής μελέτης και επανεξετάσεως όλων των σχετικών εγγράφων και των περιστάσεων της Νήσου, απηύθυνα ενζήλους παραστάσεις προς τον υπουργόν των Αποικιών, πιέζων την ανασκόπησιν και αναθεώρησιν της υφισταμένης καταστάσεως των

πραγμάτων. Αι παραστάσεις αύται δεν περιείχον ανακουφιστικός ή πραϋντικάς εισηγήσεις, αλλά

επείγουσαν έκκλησιν διά ουδέν άλλο ολιγώτερον

από μίαν τελειωτικήν μόνον και οριστικήν επίλυσιν και Εικόνα Ιοοοδιευθέτησιν της ανωμαλίας, η οποία υπήρξεν επί ήμισυν αιώνα το κώλυμα και δη και η απόγνωσις εις τους Προϋπολογισμούς.

Ταυτοχρόνως δεν δύναμαι παρά να ομολογήσω ότι γνωρίζων την καταθλιπτικώς δεινήν θέσιν της εν Αγγλία οικονομικής καταστάσεως και τας ογκουμένας δραστικάς οικονομίας αι οποίαι συνεπεία τούτου επεβάλλοντο εις το Αυτοκρατορικόν θησαυροφυλάκιον, δεν απετόλμων να φαντασθώ τίποτε περισσότερον από μίαν μερικήν ή βαθμιαίαν πραγματοποίησιν των ελπίδων μου.

Είναι συνεπεία τούτου με αισθήματα βαθείας ευγνωμοσύνης και άκρας χαράς το ότι ευρίσκομαι εις την προνομιούχον θέσιν να γνωστοποιήσω εις υμάς την ακόλουθον ανακοίνωσιν την οποίαν μοι απηύθυνεν ο υπουργός:

"Το έγγραφον σας της 23ης Μαρτίου: Χαίρω δυνάμενος να πληροφορήσω υμάς ότι η Κυβέρνησις της Αυτού Μεγαλειότητος απεφάσισε να απαλλάξη την Κύπρον της πληρωμής των λ. 92.800 ετησίως, αι οποίαι εχρησιμοποιούντο διά την υπηρεσίαν του ηγγυημένου Τουρκικού δανείου του 1855, εφ' όσον χρονικόν διάστημα η υπηρεσία εκείνη εξακολουθεί διά της παροχής επιδόματος ίσου ποσού υπό τον όρον ότι η Κύπρος θα συνεισφέρη λ.

10.000 κατ' έτος έναντι της δαπάνης διά την αυτοκρατορικήν άμυναν. Η πέραν του παρόντος επιδόματος εκ λιρών 50,000 καθαρά πρόσθετος ανακούφισις του θησαυροφυλακίου της Νήσου θα είναι τοιουτοτρόπως λ.32,800 ετησίως".

Η διευθέτησις αύτη, με την υμετέραν συγκατάθεσιν, θα χρονολογήται από της 1ης Ιανουαρίου 1928 επί τη προϋποθέσει ότι διά το αυξηθέν εις τον αριθμόν λ. 92.800 επίδομα θα γίνη πρόνοια εις τον αυτοκρατορικόν Προϋπολογισμόν του έτους εκείνου.

Νομιζω ότι οι έντιμοι κύριοι θα είναι διατεθειμένοι να συμφωνήσωσιν μετ' εμού εις το ότι δεν είναι απλώς μόνον το γεγονός ότι η χώρα μας καθίσταται, με μίαν κίνησιν της γραφίδος, πλουσιωτέρα κατά σχεδόν λ.33,000 ετησίως, καίτοι το τι τούτο σημαίνει εν σχέσει προς τα επαυξηθέντα ενδεχόμενα της αναπτύξεως και παραγωγικότητος, όλοι αναμφιβόλως θα αντιληφθώσι και θα εκτιμήσωσιν. Η υλική ανακούφισις είναι μεγάλη, η ηθική ανακούφισις είναι ακόμη μεγαλειτέρα. Ενα βαρύ νέφος ήρθη από την ημετέραν ατμόσφαιραν και το έτος επαναβλέπει την άνοιξιν.

Ως προς τον όρον ο οποίος συμπεριλαμβάνεται εις την απόφασιν της Κυβερνήσεως της Αυτού Μεγαλειότητος το ότι δηλαδή η Κύπρος θα συνεισφέρει λ.10,000 ετησίως έναντι της δαπάνης διά την Αυτοκρατορικήν Αμυναν, δέον να εξηγήσω ότι είνα καθιερωμένη τακτική όπως αι αποικίαι του στέμματος συνεισφέρωσι κατά τινα τρόπον εις την άμυναν της Αυτοκρατορίας κατά ξενικών επιθέσεων. Μέχρι τούδε ουδέν συνεισέφερε διά τον σκοπόν τούτον η Κύπρος, αλλά νυν απόλαβεν ολόκληρον το βάρος της εκ του τουρκικού χρέους επιβαρύνσεως θα είναι εις θέσιν να ανταποκριθή διά της αναλήψεως αμοιβαίας

υποχρεώσεως. Και αισθάνομαι ότι δύναμαι να είμαι ασφαλώς βέβαιος εις το ότι η Κυβέρνησις της Αυτής Μεγαλειότητος

δύναται να βασίζηται επί της προθύμου συνεισφοράς υμών μέχρι του υποδειχθέντος μικρού ορίου.

Σας συνεκάλεσα εις ασυνήθη κάπως εποχήν διότι ήθελα να καταστήσω υμάς κοινωνούς της ευχαρίστου ειδήσεως όσον το δυνατόν νωρίτερον και θα ευχαριστηθώ επί τη επανόδω μου μετά ολιγοήμερον αλλαγήν, να διαβιβάσω προς την Κυβέρνησιν της Αυτού Μαγαλειότητος και τον υπουργόν οιανδήποτε αναγνώρισιν την οποίαν επιθυμείτε να κάμητε διά την μέριμναν των υπέρ της ευημερίας της Αποικίας. Θα προβώ δε εν καιρώ εις την ενωρίς ψήφισιν του αναγκαίου νομοθετήματος διά την επικύρωσιν της σπουδαίας και αξιομνημονεύτου ταύτης αποφάσεως.

Εν τω μεταξύ επιτρέψατε μοι να σας συγχαρώ εξ όλης καρδίας".

(Μεταγλώττιση)

" Στην πρώτη ομιλία την οποία είχα την τιμή να κάμω σε σας τον περασμένο Δεκέμβριο ανεφέρθηκα στην αναμφισβήτητη αδικία την οποίαν υφίστατο η Αποικία λόγω του εφιάλτη της από το χρέος επιβάρυνσης και στη συμπάθεια, την οποίαν έτρεφα σχετικά προς αυτό όχι μόνο η Κυπριακή, αλλά επίσης και η αυτοκρατορική Κυβέρνηση.

Αλλά ούτε επετράπη όπως το ζήτημα αποκοιμηθεί στο σημείο εκείνο. Κατόπιν προσεκτικής μελέτης και επανεξέτασης όλων των σχετικών εγγράφων και των περιστάσεων της Νήσου, απηύθυνα ένζελες παραστάσεις προς τον υπουργό των Αποικιών, πιέζοντας την ανασκόπηση και αναθεώρηση της υφισταμένης κατάστασης των πραγμάτων. Οι παραστάσεις αυτές δεν περιείχαν ανακουφιστικές ή πραϋντικές εισηγήσεις, αλλά επείγουσαν έκκληση για τίποτε άλλο λιγότερον από μια τελειωτική μόνο και οριστική επίλυση και διευθέτηση της ανωμαλίας, η οποία υπήρξε για μισό αιώνα το κώλυμα και κυρίως και η απόγνωση στους Προϋπολογισμούς.

Ταυτόχρονα δεν μπορώ παρά να ομολογήσω ότι γνωρίζοντας τη δεινή καταθλιπτική θέση της οικονομικής κατάστασης στην Αγγλία και τις ογκούμενες δραστικές οικονομίες οι

οποίες λόγω αυτού επεβάλλοντο στο Αυτοκρατορικό θησαυροφυλάκιο, δεν αποτολμούσα να φαντασθώ τίποτε περισσότερο από μια μερική ή βαθμιαία πραγματοποίηση των ελπίδων μου.

Είναι λόγω αυτού, με αισθήματα βαθιάς ευγνωμοσύνης και άκρας χαράς, το ότι βρίσκομαι στην προνομιούχα θέση να γνωστοποιήσω σε σας την ακόλουθη ανακοίνωση την οποία μου απηύθυνε ο υπουργός:

"Το έγγραφο σας της 23ης Μαρτίου: Χαίρω που μπορώ να σας πληροφορήσω ότι η Κυβέρνηση της Αυτού Μεγαλειότητος απεφάσισε να απαλλάξει την Κύπρο από την πληρωμή των λ. 92.800 κάθε χρόνο, οι οποίες χρησιμοποιούντο για την υπηρεσία του εγγυημένου Τουρκικού δανείου του 1855, εφ' όσον χρονικό διάστημα η υπηρεσία εκείνη εξακολουθεί με την παροχή επιδόματος ίσου ποσού υπό τον όρον ότι η Κύπρος θα συνεισφέρει λ.10.000 κατ' έτος έναντι της δαπάνης για την αυτοκρατορική άμυνα. Η πρόσθετη ανακούφιση του θησαυροφυλακίου της Νήσου πέρα από το παρόν επίδομα των 50,000 λιρών θα είναι έτσι λ.32,800 κάθε χρόνο".

Η διευθέτηση αυτή με τη συγκατάθεσή σας, θα χρονολογείται από την 1η Ιανουαρίου 1928 με την προϋπόθεση ότι για το ποσό που αυξήθηκε στον αριθμόν λ. 92.800 επίδομα θα γίνει πρόνοια στον αυτοκρατορικό Προϋπολογισμό του έτους εκείνου.

Νομίζω ότι οι έντιμοι κύριοι θα είναι διατεθειμένοι να συμφωνήσουν μαζί μου στο ότι δεν είναι απλώς μόνο το γεγονός ότι η χώρα μας καθίσταται, με μια κίνηση της γραφίδας, πλουσιώτερη κατά σχεδόν λ. 33,000 το χρόνο, άνκαι το τι αυτό σημαίνει σε σχέση προς τα ενδεχόμενα της ανάπτυξης και παραγωγικότητας που έχουν επαυξηθεί, όλοι, αναμφίβολα, θα αντιληφθούν και θα εκτιμήσουν. Η υλική ανακούφιση είναι μεγάλη, η ηθική ανακούφιση είναι ακόμη μεγαλύτερη. Ενα βαρύ νέφος ήρθη από την ατμόσφαιραν μας και το έτος επαναβλέπει την άνοιξη.

Ως προς τον όρο ο οποίος συμπεριλαμβάνεται στην απόφαση της Κυβέρνησης της Αυτού Μεγαλειότητος το ότι δηλαδή η Κύπρος θα συνεισφέρει λ.10,000 κάθε χρόνο έναντι της δαπάνης για την Αυτοκρατορική Αμυναν, πρέπει να εξηγήσω ότι είνα καθιερωμένη τακτική όπως οι αποικίες του στέμματος συνεισφέρουν κατά κάποιο τρόπο στην άμυνα της Αυτοκρατορίας κατά ξενικών επιθέσεων. Μέχρι τούδε τίποτε δεν συνεισέφερε για τον
σκοπό αυτό η Κύπρος, αλλά τώρα απόλαβε ολόκληρο το βάρος της από το τουρκικό χρέος επιβαρύνσης θα είναι σε θέση να ανταποκριθεί με την ανάληψη αμοιβαίας υποχρέωσης. Και αισθάνομαι ότι μπορώ να είμαι ασφαλώς βέβαιος στο ότι η Κυβέρνηση της Αυτής Μεγαλειότητος μπορεί να βασίζεται στην πρόθυμη συνεισφορά μας μέχρι το μικρό όριο που έχει υποδειχθεί.

Σας συνεκάλεσα σε ασυνήθη κάπως εποχή διότι ήθελα να σας καταστήσω κοινωνούς της ευχάριστης είδησης όσο το δυνατό νωρίτερα και θα ευχαριστηθώ κατά την επάνοδο μου μετά από ολιγοήμερη αλλαγή, να διαβιβάσω προς την Κυβέρνηση της Αυτού Μαγαλειότητος και τον υπουργό οποιανδήποτε αναγνώριση την οποία επιθυμείτε να κάμετε για τη μέριμνα τους υπέρ της ευημερίας της Αποικίας. Θα προβώ δε εν καιρώ στην

ψήφιση, νωρίς, του αναγκαίου νομοθετήματος για την επικύρωση της σπουδαίας και αξιομνημόνευτης αυτής απόφασης.

Στο μεταξύ επιτρέψετε μου να σας συγχαρώ με όλη μου την καρδιά".

Η συνεδρία έληξε με την εκφώνηση του λόγου του Κυβερνήτη ο οποίος στη συνέχεια δέχθηκε τα συγχαρητήρια των επισήμων ενώ ο κόσμος άρχισε τις ζητωκραυγές.

Πρόσθετε η "Ελευθερία" στο σχετικό ρεπόρτάζ της για τη συνέχεια:

"Αμέσως μετά την ανάγνωση του λόγου του Κυβερνήτη οι έντιμοι βουλευτές κ.κ. Μ.

Η. Μιχαηλίδης και Στέλιος Παυλίδης έδωσαν πρώτα το σύνθημα ζητωκραυγών υπέρ της Αυτού Εξοχότητος, ο οποίος δέχθηκε τα ειλικρινή συγχαρητήρια των βουλευτών για την ανεκτίμητη υπηρεσία την οποία προσέφερε με τις ενδελεχείς προσπάθειες του στον τόπο.

Μετά το πέρας της συνεδρίας, ο Κυβερνήτης με όλους τους επισήμους κατευθύνθηκε στην πλατεία του τελωνείου, όπου αστυνομική δύναμη απέδωσε τις νενομισμένες τιμές τα δε παριστάμενα πλήθη ζωτηκραύγαζαν και χειροκροτούσαν τον Κυβερνήτη.

Παρά την προκυμαία παρέμεινε η Α. Εξοχότης ο Κυβερνήτης περί τα 15 λεπτά συνδιαλεγόμενος με όλα τα μέλη του Νομοθετικού Συμβουλίου με διάφορους εμπόρους και άλλα γνώριμα πρόσωπα και αφού αποχαιρέτησε τον κάθε ένα χωριστά εξέφρασε την άπειρη χαρά και ευχαρίστηση του διότι επί των ημερών της διακυβέρνησης της νήσου από τον ίδιο καταργείται ένας άδικος φόρος, ο οποίος για μισό αιώνα βάρυνε τον Κυπριακό λαό.

Υστερα από κυβερνήτης με τον υπασπιστή του κ. Γκάννις και τον πράκτορα της ατμοπλοϊας Λόϊδ κ. Βίκτωρα Μαντοβάνη και εν μέσω ζητωκραυγών και χειροκροτημάτων του πλήθους επιβαίνει στην ατμάκατο που ανήλθε στο σκάφος "Κάσταϊν" της Λόϊδ Τριεστίνο, το οποίο είχε σημαιοστολισθεί για να μεταβεί όπως προαναγγέλθηκε στη Ρόδο όπου θα παραμείνει για λίγες ημέρες.

Στην πρώτη βαθμίδα του πλοίου ανέμενε και δεξιώθηκε τον Κυβερνήτη ο πλοίαρχος κ. Σλόκοβιτς. Φωτογράφος που ανήλθε στο ατμόπλοιο κατόρθωσε να φωτογραφήσει τον κυβερνήτη με τον πλοίαρχο και τον πράκτορα της ατμοπλοϊας κ. Μαντοβάνη.

Στον Κυβερνήτη διατέθηκε η καλύτερη καμπίνα του σκάφους με ιδιαίτερη υπηρεσία, το δε βράδυ παρατέθηκε πλουσιότατο γεύμα, στο οποίο παρακάθησαν ο Κυβερνήτης, ο πλοίαρχος με τον πράκτορα και ανώτερους αξιωματικούς του πλοίου γύρω στις 9 μ.μ. δε απέπλευσε το σκάφος κατευθυνόμενο στη Ρόδο".