Πρώτη Ηλεκτρονική Ιστορία της Κύπρου

image

Δωρεάν προσφορά σε ερευνητές, μελετητές, φοιτητές, μαθητές και δημοσιογράφους.

Από την Κύπρο στην αρχαιότητα, μέχρι την Κύπρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η αγγλοκρατία, η ΕΟΚΑ, το πραξικόπημα, το σχέδιο Ανάν, η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αρχείο Παναγιώτη Παπαδημήτρη

papademetris-pΜοναδικό αρχείο στο οποίο μπορείτε να προστρέξετε και να αναζητήσετε εύκολα και γρήγορα αυτό που θέλετε για μια περίοδο 8.000 ετών για την Ιστορία της Κύπρου.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

1869: Οι Αγγλoι καταρτίζoυv σχέδια για τηv Κύπρo. Τo άvoιγμα της διώρυγας τoυ Σoυέζ δίvει στηv Κύπρo μεγάλη γεωπoλιτική αξία

S-97

1869: ΟΙ ΑΓΓΛΟΙ ΚΑΤΑΡΤΙΖΟΥΝ ΣΧΕΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ. ΤΟ ΑΝΟΙΓΜΑ ΤΗΣ ΔΙΩΡΥΓΑΣ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ ΔΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΜΕΓΑΛΗ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΞΙΑ

Αικατερίνη Κορνάρο, η τελευταία Βασίλισσα της kύπρου (Αρχείο Α. NICOLAS)

Λόγω της γεωγραφικής της θέσης η Κύπρος θεωρείτο πολύ σημαντικός σταθμός γιατί από εδώ Οθωμανική Αυτοκρατορία ήλεγχε το δρόμο προς τη Μέκκα, ώστε οι πιστοί να πηγαίνουν με ασφάλεια στα προσκυνήματά τους στη Σαουδική Αραβία.

Ομως η Κύπρος είχε και ένα άλλο πλεονέκτημα. Από τα νοτιοδυτικά της μπορούσε ένας να ελέγχει ολόκληρη τη Μεσόγειο και το δρόμο προς την Ασία γύρω από την Αφρική μια και δεν είχε ακόμα ανοιχθεί η διώρυγα του Σουέζ.

Ομως το 1854 όταν ο γάλλος διπλωμάτης Φερδινάνδος Λεσσέψ πήγε στην Αίγυπτο, ύστερα από πρόσκληση του αντιβασιλέα Σαϊντ Πασά, βρήκε την ευκαιρία να προωθήσει το σχέδιο για για να διανοίξει τη διώρυγα του Σουέζ, το οποίο μελετούσε για μια ολόκληρη εικοσαετία, τα πράγματα έπαιρναν άλλη τροπή.

Γιατί τελικά έπεισε τον αντιβασιλέα να προχωρήσει στα σχέδια του και να ενώσει τη Μεσόγειο με τον αραβικό Κόλπο και δημοσίευσε και σχετική έκθεση.

Η αντίδραση των Αγγλων ήταν άμεση (Μεγάλη Αμερικανική Εγκυκλοπαίδεια) γιατί φοβούνταν ότι η νέα διώρυγα υπήρχε κίνδυνος να πέσει στα χέρια ανταγωνιστών τους.

Κι' έτσι έπεισαν τους Οθωμανούς να μη χορηγήσουν τη σχετική άδεια.

Ομως η άδεια δόθηκε τελικά το 1859 και άρχισαν οι εργασίες που ολοκληρώθηκαν το 1869.

Οι θαλασσοκράτορες αποκτούσαν πλέον μια θαλάσσια οδό, πολύ σημαντική που συντόμευε το ταξίδι των Ευρωπαίων προς την Ασία κατά πολύ.

Μια και η διώρυγα ήταν πλέον γεγονός, οι Αγγλοι άρχισαν να βλέπουν τα πράγματα στην περιοχή της Μεσογείου και της Κύπρου πολύ διαφορετικά.

Ο δρόμος προς τις κτήσεις τους στην Ινδία και την Απω Ανατολή είχε πια συντομευθεί και η επιθυμία για διασφάλιση του δρόμου αυτού, μέσω του οποίου μετέφεραν στην Αγγλία πρώτες ύλες και άλλες προμήθειες, οδήγησε τη συντηρητική Κυβέρνηση της χώρας υπό τον πρωθυπουργό Μπέντζιαμιν Ντισραέλι (Μπήκονσφιλντ), να αγοράσει στις 26 Νοεμβρίου 1875, 177.000 μετοχές από τον Χεδίφη της Αιγύπτου.

Με τον τρόπο αυτό οι Αγγλοι είχαν αρχίσει να δημιουργούν ενδιαφέροντα και προσβάσεις στην περιοχή της Μεσογείου και η θαλασσοκράτειρα της εποχής, άρχισε να παίρνει μέτρα για διασφάλιση αυτών των συμφερόντων της στην περιοχή.

Η μεγαλύτερη απειλή εναντίον των συμφερόντων της Βρετανίας άρχισε να διαφαίνεται τον επόμενο χρόνο, όταν οι άλλες μεγάλες δυνάμεις και κυρίως η Αυστρία και η Ρωσία άρχισαν να βλέπουν θέμα επέμβασης και διαμελισμού της

O Πύργος στο κάστρο της Αικατερίνης Κορνάρο, στο Ασολο. (Από το βιβλίο του Σερ Harry Luke CYPRUS, έκδοση 1957

Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για τις βαρβαρότητες στις οποίες προέβαινε ο Σουλτάνος σε βάρος των Χριστιανών υπόδουλων του.

Οι Αγγλοι όμως έβλεπαν τα πράγματα διαφορετικά. Οπως σημειώνει ο Ντουάϊτ Λη στο βιβλίο του "Great Btitain and the Cyprus convention Policy of 1878", έκδοση 1934, ο Μπήκονσφιλντ έστρεψε την προσοχή του στο πόσο καλά θα διατηρείτο η ανεξαρτησία και η ακεραιότητα της Τουρκίας και η διασφάλιση των βρετανικών συμφερόντων.

Εκείνο που φοβόταν ο Ντισραέλι ήταν η τυχόν κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Ρώσους, πράγμα που θα τους έδινε διέξοδο προς τη Μεσόγειο με κίνδυνο να επηρεασθεί ο δρόμος προς την Ινδία. Ετσι από αυτή τη στιγμή άρχισε να μελετά τρόπους και να καταρτίζει σχέδια για εξεύρεση μιας νέας θέσης στην περιοχή για αντιμετώπιση της ρωσικής προέλασης που θεωρούσε αναπόφευκτη.

Ετσι το βρετανικό υπουργείο Πολέμου έστειλε τον Κάπταιν Αρταχ να παρακολουθεί την εξέλιξη του πολέμου με τη Σερβία από τουρκικής πλευράς, ενώ λίγο αργότερα έστειλε τον αντισυνταγματάρχη Ρόμπερτ Χιουμ, των Μυστικών Υπηρεσιών, μαζί με μια ομάδα αξιωματικών, για να συνεχίσουν όσο μπορούσαν μυστικά το έργο που είχε αρχίσει ο Αρταχ.

Κατά τον Ντουάϊτ Λη αποστολή του Χιουμ και των άλλων συναδέλφων του ήταν, σύμφωνα με τις οδηγίες που τους δόθηκαν στις 29 Οκτωβρίου 1876, "να εξετάσουν μια αμυντική θέση, η οποία να εκτείνεται από την περιοχή της Θράκης, δυτικά της Κωνσταντινούπολης, στη Μαύρη Θάλασσα και τη θάλασσα του Μαρμαρά, να καταρτίσουν σχέδια γι' αυτή την αμυντική θέση, και να αναφέρουν για τη δύναμη που χρειαζόταν για κατάληψη της και το καλύτερο σημείο".

Τον Χιουμ συνόδευσαν ο Κάπταιν Φρέϊζερ και οι υπολοχαγοί Τζόκμπερν και Τσιέρμσαϊτ και αργότερα συνενώθηκε μαζί τους και ο Κάπταιν Αρταχ, ενώ το Δεκέμβριο στάληκαν οι Λοχαγοί Γκρόβερ και Ανστεϊ και ο υπολοχαγός Χαρ.

Ο Ζητιάνος του Θ.Ν. Τουφεξή. (Από τη συλλογή του Σταύρου Λαζαρίδη)

Ο Αντισυνταγματάρχης Χιουμ στρώθηκε στη δουλειά και το Γεννάρη του 1877 ζητούσε με επιστολή του προς το Γενικό Επιθεωρητή στρατιωτικών Εγκαταστάσεων Τζ. Ε. Σίμμονς στο Λονδίνο, ο οποίος του είχε αναθέσει την αποστολή, να παρακουθείται η Καλλίπολη.

Από την άλλη ζήτησε να τους σταλούν χάρτες της Κύπρου και της η Ρόδου για να μπορέσει να δει τα νησιά αυτά, όπως ανέφερε.

Στις 2 Φεβρουαρίου ο Σίμμονς ενημέρωσε τον υπουργό Πολέμου για τα όσα είχε εισηγηθεί ο Χιουμ από την Τουρκία, όπου διενεργούσε την έρευνα του, με τους βοηθούς του και ζητούσε εξουσία να στείλει νέες οδηγίες σ' εκείνον:

Σύμφωνα με τον Λη ο Σίμμονς ανέφερε ότι αν η Ρωσία καταλάμβανε τον Βόσπορο, η Βρετανία θα μπορούσε να παρεμποδίζει τα ρωσικά πλοία ή οποιοδήποτε άλλο πλοίο που θα κατευθυνόταν από τη Μαύρη Θάλασσα προς τη Μεσόγειο, αν εξασφάλιζε μια θέση όπου θα μετέφερε τις ναυτικές και στρατιωτικές της δυνάμεις.

Ως τέτοιους χώρους εισηγείτο όπως εξετασθούν η Κύπρος και η Ρόδος. Ο Χιουμ συμφωνούσε περισσότερο με την ανάγκη κατάληψης της Κύπρου.

Στα τέλη του 1876 οι μεγάλες δυνάμεις ανησυχώντας για την τύχη των Χριστιανών που βρίκονταν υπό την Οθωμανική Αυτοκρατορία, συνήλθαν στην Κωνσταντινούπολη και υπέβαλαν τους όρους τους, τους οποίους όμως η Οθωμανική Αυτοκρατορία απέρριψε. Την Αγγλία αντιπροσώπευσε στη Διάσκεψη ο υπουργός Ινδιών και αργότερα υπουργός Εξωτερικών Λόρδος Σώλσμπερι.

Η απόρριψη όμως δεν αποθάρρυνε τους μεγάλους οι οποίοι συνήλθαν στο Λονδίνο στις 31 Μαρτίου 1877 και υπέγραψαν πρωτόκολο στο οποίο καθόριζαν τις μεταρρυθμίσεις που ζητούσαν. Η Οθωμανική αυτοκρατορία αρνήθηκε και πάλι και η Ρωσία κήρυξε τον πόλεμο εναντίον της τον επόμενο μήνα, στις 24 Απριλίου.

Η κήρυξη του πολέμου έθεσε σε συναγερμό την Αγγλία που ήθελε, με κάθε θυσία, να διαφαλίσει τα συμφέροντα της και να μη επιτρέψει στη Ρωσία να καταλάβει τα στενά του Βοσπόρου και να κατέβει στη Μεσόγειο, πράγμα που θα απειλούσε το δρόμο προς την Ινδία.

Στην Κωνσταντινούπολη βρισκόταν ήδη εδώ και λίγες μέρες ένας νέος βρετανός διπλωμάτης, ο Ωστέν Χένρι Λαγιάρτ, του οποίου ο διορισμός είχε ανακοινωθεί στις 30 Μαρτίου 1877.

Ο Λαγιάρτ, σύμφωνα με τον Ντουάϊτ Λη, ήταν ο μόνος που είχε επισύρει την προσοχή της Κυβέρνησης και της βρττανικής κοινής γνώμης στο θέμα της Μικράς Ασίας και της σχέσης της με το δρόμο προς την Ινδία.

Ο Λαγιάρτ, προσθέτει ο Λη, πίστευε με δυο λόγια ότι "η Αγγλία πρέπει να βοηθήσει την Τουρκία και με διπλωματική πίεση να προβεί σε μεταρρυθμίσεις στα συμφέροντα των Χριστιανών και Μουσουλμάνων κι' έτσι να συνεχίσει να φρουρεί το δρόμο προς την Ινδία με τη διατήρηση της διακυβέρνησης από τον Σουλτάνο, των στενών και της Αρμενίας".

Χάρτης της Ευρασίας και της Αφρικής. Στο βάθος δεξιά διακρίνεται η Κύπρος και κάτω το Πορτ Σαϊντ και το Σουέζ. Η διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ που βοήθησε στο να ενωθεί η Μεσόγειος με την Ερυθρά Θάλασσα. ( Χάρτης από το βιβλίο Cyprus our new colony, έκδοση 22 Ιουλίου 1878)

Ομως τα πράγματα συνέχιζαν να εξελίσσονται ραγδαία. Οι ρωσικές δυνάμεις συνέχιζαν να προελαύνουν προς την Κωνσταντινούπολη, πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η Αγγλία δεν παρενέβη αρχικά, αλλά άφησε τα πράγματα να ακολουθήσουν την πορεία τους, χωρίς να παίρνει θέση, αποφεύγοντας να θυσιάσει έστω και έναν άνδρα και στην κρίσιμη στιγμή παρενέβη διά του πρωθυπουργού της Ντισραέλι, όταν το σχοινί έφθασε στον κόμπο, τον Νοέμβριο του 1877.

Αυτή στη στιγμή ο Ντισραέλι γνώριζε ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν θα αρνείτο να δώσει ότι της ζητούσε η Βρετανία.

Φερδινάνδος Λεσσέψ: Προώθησε τα σχέδιά του για διάνοιγμα της διώρυγας του σουέζ

Σύμφωνα με τον Λη την περίοδο αυτή η ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατοίας θεωρείτο αναπόφευκτη ενώ οικονομικά βρισκόταν σε δραματική κατάσταση.

Σ' αυτή τη δύσκολη περίοδο για τους Οθωμανούς ο Ντισραέλι επανέφερε το θέμα της απόκτησης από τη Βρετανία εδάφους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που ενώ δεν είχε παύσει να τον απασχολεί, τώρα γινόταν πιο έντονο με κίνδυνο προέλασης των Ρώσων και την εξασθένιση των οθωνανικών δυνάμεων.

Η πίεση προς τους Οθωμανούς ήταν πολύ μεγάλη καθώς επιδίωκαν άμεσα νέο δάνειο για αντιμετώπιση της κατάστασης που δημιουγείτο με τους Ρώσους να προελαύνουν και να απειλούν άμεσα την Κωνσταντινούπολη.

Ετσι ήγειρε στον πρεσβευτή της Πόρτας στο Λονδίνο και το θέμα της ασφάλειας του βρετανικού δανείου προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία, που είχε παραχωρηθεί κατά τον κριμαϊκό πόλεμο, ασκώντας ακόμη περισσότερη πίεση στην Οθωμανική Αυτορατορία, με το γάντι, για εδαφικές παραχωρήσεις.