Αμερικανοί υπάλληλοι του ραριοσταθμού τουΚαραβά εγλωβίζονται στο στρατόπεδο τωνΦινλανδών τηςΟΥΝΦΙΚΥΠ στο δρόμοΛευκωσίας-Κερύνειας παρά τηνΑγύρτα,όπου περνούν πολύ δύσκολες στιγμές μέχρι την απομάκρυνση τους με βρεττανικά ελικόπτερα από την ακτή τουΚαραβά

S-2337

23.7.1974: ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ ΥΠΑΛΛΗΛΟΙ ΤΟΥ ΡΑΔΙΟΣΤΑΘΜΟΥ ΤΟΥ ΚΑΡΑΒΑ ΕΓΚΛΩΒΙΖΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΤΩΝ ΦΙΝΛΑΝΔΩΝ ΤΗΣ ΟΥΝΦΥΚΥΠ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ-ΚΕΡΥΝΕΙΑΣ ΠΑΡΑ ΤΗΝ ΑΓΥΡΤΑ ΠΟΥ ΠΕΡΝΟΥΝ ΠΟΛΥ ΔΥΣΚΟΛΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΒΡΕΤΤΑΝΙΚΑ ΕΛΙΚΟΠΤΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΚΤΗ ΤΟΥ ΚΑΡΑΒΑ

Η ΚAΤΑΘΕΣΗ ΤΟΥ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΥ G.K, ΥΠΑΛΛΗΛΟΥ ΤΟΥ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΥ ΡΑΔΙΟΣΤΑΘΜΟΥ ΣΤΟΝ ΚΑΡΑΒΑ: Ο υπάλληλος του αμερικανικού ραδιοσταθμού στον Καραβά με τα αρχικά G.K. (δεν δόθηκαν άλλες λεπτομέρεες από την υπηρεσία του) βρισκόταν στην Κερύνεια κατά την έναρξη της τουρκικής εισβολής. Ανέφερε σε αναφορά του στην υπηρεσία του, η οποία αφού ελέγχθηκε, δόθηκε τον Αύγουστο του 1977 στη δημοσιότητα στη Λευκωσία:

"Την Παρασκευή (19.7.1974) το βράδυ επέστρεψα σπίτι μου για πρώτη φορά από την προηγουμένη Δευτέρα, εφ' όσον ήμουν υποχρεωμένος να μείνω στο γραφείο λόγω του πραξικοπήματος που έγινε εκείνη την ημέρα. Είχα μαζί μου έξη χάρτες της περιοχής, στους οποίους ήταν σημειωμένα τα σπίτια των υπολοίπων υπαλλήλων του ραδιοσταθμού του Καραβά και τους άφησα στο σπίτι κάποιου άλλου συνάδελφου, υπεύθυνου για την ασφάλεια μας.

Γύρω στις 5.30 ο πρωί της 20ης Ιουλίου 1974 εγώ με την οικογένεια μου σηκωθήκαμε γρήγορα από τα κρεβάτια μας από μια έκρηξη βόμβας που σημειώθηκε κοντά μας. Ταυτόχρονα ακούσαμε πολλούς πυροβολισμούς που θα πρέπει να κατευθύνονταν προς το αεροπλάνο που έρριψε την βόμβα.

Τρέξαμε αμέσως στο κέντρο του σπιτιού και αρχίσαμε να ντυνόμαστε. Επεκοινώνησα με το γραφείο και τους ανέφερα ότι βομβαρδιζόμαστε. Ο συνάδελφος που πήρε το τηλέφωνο ανέφερε ότι σημειώνονταν πυροβολισμοί και έξω από το κτίριο. Μετά επεκοινώνησα με τον αρμόδιο μας στην Κερύνεια για να του αναφέρω ότι πρέπει να ειδοποιηθούν όλοι να παραμείνουν στα σπίτια τους και να περιμένουν οδηγίες.

Καθώς ξημέρωσε ακούσαμε από το Μπι- Μπι-Σι ότι οι τουρκικές δυνάμεις άρχισαν να αποβιβάζονται και ότι ήδη ελέγχουν το δρόμο Λευκωσίας-Κερύνειας. Το Μπι- Μπι- Σι επέμενε στη λανθασμένη αυτή πληροφορία για 24 ώρες. Στην πραγματικότητα ο δρόμος αυτός ελεγχόταν τόσο από τους έλληνες όσο και από τους τούρκους για μερικές μέρες, αλλά κανένας δεν μπορούσε να τον χρησιμοποιήσει.

Φαινόταν από τις πληροφορίες ότι οι τουρκικές δυνάμεις είχαν αποβιβασθεί στο λιμάνι και στην ακτή του Πεντε Μιλιού δυτικά της Κερύνειας. Ο,τι βλέπαμε από το σπίτι μας το πρωί ήταν σκληρές ανταλλαγές πυρός δυτικά της Κερύνειας, περιλαμανομένων και ναυτικού βομβαρδισμού, πτήσεις ελικοπτέρων που σε μερικές περιπτώσεις πετούσαν 60 ομαδικά, πτήσεις μεταγωγικών αεροπλάνων που μετέφεραν αλεξιπτωτιστές και ένα αποφασιστικό βομβαρδισμό, προφανώς από καταδρομικό που βρισκόταν στις ακτές της Κερύνειας, εναντίον θέσεων των ελλήνων στις πλαγιές του Αγίου Ιλαρίωνος.

Αργά το πρωί και νωρίς το απόγευμα φαινόταν σε μας ότι οι τουρκικές δυνάμεις είχαν ενισχυθεί στην Κερύνεια ή κοντά σ' αυτήν προς την ανατολική πλευρά και ότι είχε γίνει απόβαση στον Αγιο Γεώργιο. Φαινόταν λογικό τότε ότι οι δυνάμειος δυτικά της Κερύνειας θα προσπαθούσαν να συνενωθούν με εκείνες που βρίσκονταν ανατολικά και στην πραγματικότητα τα σκληρά πυρά από τον Αγιο Γεώργιο φαίνονταν να υπονοούν ότι ορισμένη δράση είχε αναληφθεί. Γύρω στο απόγευμα μου τηλεφώνησε κάποιος συνάδελφος από την Κερύνεια για να μου αναφέρει ότι όλοι οι γείτονες του έφυγαν για την Κερύνεια, έπειτα από οδηγίες της Εθνικής Φρουρας που πήραν θέσεις στα σπίτια της πόλης.

Αυτή τη στιγμή πέρασαν από κοντά μερικοί άνδρες της αυστριακής αστυνομίας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ. Πήγαιναν για να μετακινήσουν το αρχηγείο τους στο στρατόπεδο της ΟΥΝΦΙΚΥΠ στη διέλευση προς την Κερύνεια (παρά την Αγύρτα). Τους ρώτησα αν νόμιζαν ότι εάν πηγαίναμε εκεί θα είμαστε ασφαλείς και αυτοί απάντησαν καταφατικά.

Ηταν ακριβώς εκείνη τη στιγμή που άνδρες της Εθνικής Φρουράς είχαν αποφασίσει να εγκαταστήσουν πολυβόλο σε διαμέρισμα όπου βρισκόταν κάποιος άλλος συνάδελφος. Είπαν σ' αυτόν να μετακινηθεί σε άλλο σπίτι, πράγμα που έκαμε.

Ταυτόχρονα οι Εθνοφρουροί κτυπούσαν τις πόρτες των διαφόρων σπιτιών και προειδοποιούσαν τον κόσμο ότι σκέφτονταν να εγκαταστήσουν θέσεις στην πόλη.

Μου φάνηκε ότι υπήρχε πιθανότητα οδομαχιών από σπίτι σε σπίτι και έτσι μετακινήθηκα στο σπίτι κάποιου άλλου συναδέλφου ενώ ένας άλλος ανέλαβε να μεταφέρει την οικογένεια μου στο στρατόπεδο των ανδρών της ΟΥΝΦΙΚΥΠ παρά την Αγύρτα.

Οι έλληνες στρατιώτες που βρίσκονται στο σημείο ελέγχου προ του στρατοπέδου της ΟΥΝΦΙΚΥΠ δεν σταματούσαν κανένα και έτσι ειδοποιήθησαν όλοι.

Το στρατόπεδο είχε καλή κάλυψη από τα δένδρα, ικανοποιητική προμήθεια νερού και τροφίμων ως και τηλεφωνικές διευκολύνσεις. Οι οικογένειες μας μαζί με τους άλλους αμερικανούς και μερικούς βρεττανούς ξάπλωσαν το βράδυ κάτω από τα δένδρα.

Καθ' όλη τη διάρκεια της νύκτας υπήρχαν βαρειές ανταλλαγές πυρών μεταξύ ελλήνων και τούρκων αντολικά της θέσεως μας και πολλά βλήματα έπεσαν στην περιοχή του Μπέλλα Παϊς. Ακούαμε επίσης εκρήξεις από την περιοχή της Λευκωσίας, ίσως από το αεροδρόμιο. Κανένα βλήμα όμως δεν έφθασε κοντά μας, παρά μόνο μερικές σφαίρες σφύριζαν γύρω μας.

Την επομένη το πρωί 21 Ιουλίου 1974, επανελήφθησαν οι αεροπορικές επιθέσεις εναντίον των ελληνικών θέσεων στην περιοχή που βρισκόμαστε ενώ ελικόπτερα μετέφεραν συνεχώς και άλλους άντρες προς την κατεύθυνση της Λευκωσίας σε μεγάλο ύψος.

Οι πυροβολισμοί ήταν συνεχείς όλη την ημέρα στην περιοχή και στην πραγματικότητα φάνηκε ότι οι τούρκοι είχαν χάσει έδαφος, εφ' όσον η σημαία τους είχε εξαφανισθεί από απέναντι που τη βλέπαμε αλλά την επομένη επανεμφανίστηκε. Οι πυρκαγιές στα δάση που είχαν αρχίσει από την προηγουμένη συνεχίζονταν, ενώ άλλες δημιουργούνταν στην ανατολική πλευρά της διέλευσης.

Κατά τη διάρκεια της ημέρας απόσπασμα της ΟΥΝΦΙΚΥΠ προσπάθησε χωρίς επιτυχία να μας φέρει τρόφιμα. Δεν ήταν δυνατό να πάνε στην Κερύνεια. Λόγω της γενναιοδωρίας των δυνάμεεν του ΟΗΕ και ορισμένων βρεττανών που διέμεναν στην περιοχή, υπήρχαν ψωμί, βοότυρος και σούπες. Η παροχή νερού ήταν ικανοποιητική για την ώρα.

Η νύκτα της 21ης Ιουλίου ήταν και πάλι όπως την προηγουμένη: Σκληρές συγκρούσεις και πυροβολισμοί εκ μέρους των τούρκων που έβαλλαν εναντίον των ελληνικών θέσεων. Οι πυρκαγιές στα δάση αυξήθηκαν σε ένταση. Αργά το βράδυ οι έλληνες απάντησαν με μικρά όπλα και υπολογίσαμε ότι οι μάχες στην περιοχή μας θα πρέπει να βρίσκονται προς το τέλος. Μπορούσαμε να δούμε ταυτόχρονα τις τουρκικές δυνάμεις να προελάσουν προς την πλευρά μας.

Το πρωί της 22ας Ιουλίου πληροφορηθήκαμε για τις διευθετήσεις για την κατάπαυση του πυρός το θάρρος μας άρχισε να αναπτερώνεται. Φαινόταν ένα καλό ήσυχο πρωινό, παρ' όλον ότι οι τούρκοι μετέφεραν εδώ νέες δυνάμεις με ελικόπτερα. Γύρω στο μεσημέρι τα πράγματα έγιναν πλέον τεταμένα. Σημειώθηκε ανταλλαγή πυρών σε περιοχή πολύ κοντά εκεί που βρισκόμαστε. Φάνηκε ότι οι τούρκοι που είχαν κατορθώσει προηγουμένως να φθάσουν στα ανώτατα ύψη της διαβάσεως κινούνταν προς τα κάτω προς την Κερύνεια διατηρώντας τις ελληνικές δυνάμεις σε απόσταση.

Δεδομένου ότι το στρατόπεδο των Φινλαδών δεν ήταν καλά σημαδεμένο ώστε να ξεχωρίζει από μακρυά, οι τούρκοι πέρασαν από κοντά μας με αποτέλεσμα να προκαλούν τις βολές των ελλήνων. Τρεις ελληνικοί όλμοι έπεσαν κοντά μας σε απόσταση 50-100 μέτρων. Κανένας εν τούτοις δεν τραυματίστηκε. Τα τουρκικά στρατεύματα πλησίασαν πολύ κοντά στο στρατόπεδο. Φαίνονταν καλοντυμένοικαι πειθαρχημένοι.

Μετά από αυτό οι πυροβολισμοί σταμάτησαν κατά κάποιον τρόπο και εμείς αρχίσαμε να ανησυχούμε για τις πυρκαγιές μια από τις οποίες άναβε συνεχώς και κινείτο από δυτικά προς την περιοχή που βρισκόμαστε. Η πυρκαγιά απειλούσε το στρατόπεδο από στιγμή σε στιγμή. Μίλησα με τον υπεύθυνο αξιωματικό και εισηγήθηκα όπως όλοι μετακινηθούν προς τον δρόμο προς το Μπογάζι, όπου είχε εν τω μεταξύ περάσει η φωτιά. Δέχθηκε και όλοι ξεκινήσαμε.

Σε σύντομο χρονικό διάστημα όλα τα αυτοκίνητα μετεκινήθηκαν στην είσοδο του στρατοπέδου που έγινε το νέο μας αρχηγείο. Τρία από τα σπίτια κοντά στο σημείο που ανέφερα ότι εκεί βρισκόταν το στρατόπεδο του ΟΗΕ κάηκαν από την πυρκαγιά. Σε λίγο έφθανε "κονβόι του ΟΗΕ από τη Λευκωσία που μας ρώτησαν αν υπήρχε κανένας που ενδαιφερόταν να μετακινηθεί προς τη Λευκωσία. Εφόσον όμως τα σχέδια αναχωρήσεως πρόβλεπαν αναχώρηση από τη βόρεια ακτή, μείναμε εκεί και το βράδυ της Δευτέρας που ήταν μια ήσυχη νύκτα. Μόνο πυρκαγιές βλέπαμε στην περιοχή.

Την επομένη το πρωί (Τρίτη 23.7.74) πήγαμε στην παραλία του Εξη Μιλιού. Ενας βρετανός Υπολοχαγός και αργότερα ένας ταγματάρχης βρισκόταν επικεφαλής της επιχειρήσεως. Υπήρχαν τρεις αποστολές. Η πρώτη ήταν ελεύθερη για όλους. Ο Βρετανός Υπολοχαγός επέτρεπε μόνο σε βρετανούς διότι φοβόταν από το οδόφραγμα που είχαν στήσει οι τούρκοι. Ενας τούρκος που βρισκόταν στην είσοδο του στρατοπέδου ήλεγχε τα διαβατήρια.

Στο στρατόπεδο βρίσκονταν και μερικοί ελληνοκύπριοι υπάλληλοι του σταθμού και οι άντρες του ΟΗΕ εκεί τους υποσχέθηκαν ότι θα τους μετέφεραν αν χειαζόταν με ελικόπτερο.

Η παραλαβή μας από την παραλία του Εξη Μιλιού ήταν πολύ καλά οργανωμένη και ταχεία. Είχαν στηθεί εκεί συνεργεία πρώτων βοηθειών. Οι αφικνούμενοι περίμεναν μόνο 15 λεπτά για να μεταφερθούν στο πλοίο "Ερμής".

Η πορεία διά της πόλεως ήταν τρομερή. Η Κερύνεια ήταν εγκαταλελειμένη και υπήρχε μαρτυρία για σκληρές μάχες, ενώ στους δρόμους υπήρχαν αυτοκίνητα της Εθνικής Φρουράς εγκαταλελειμμένα. Δεν συναντήσαμε οδοφράγματα και έτσι δεν γνωρίζαμε που συναντούνταν οι ελληνικές και οι τουρκικές γραμμές.

Η πειθαρχία στο στρατόπεδο ήταν καλή, ανάλογα με τις περιστάσεις.

Περάσαμε εκεί τις δύσκολες μέρες. Είχαμε μόνο ένα τραυματία που δέχθηκε μια σφαίρα στο χέρι. Νομίζω ότι ήταν καλύτερα που μετακινηθήκαμε στο στρατόπεδο, διότι εκεί είχαμε και τις δυνάμεις του ΟΗΕ που κρατούσαν τους μαχομένους σε απόσταση.

ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΤΟΥ ΥΠΑΛΛΗΛΟΥ ΤΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ ΤΟΥ ΚΑΡΑΒΑ S.G: Ο ανώτερος υπάλληλοδ του αμερικΑνικού σταθμού του Καραβά με τα αρχικά S.G. ανέφερε σε κατάθεση του όπως δόθηκε στη δημοσιότητα από την υπηρεσία του στη Λευκωσία τον Αύγουστο του 1977:

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Στην κατάθεση περιλαμβάνονται τα γεγονότα που συνέβησαν στο στρατόπεδο των Ηνωμένων Εθνών που βρίσκεται πάνω από την Κερύνεια, όπου 127 υπάλληλοι του σταθμού και άλλοι εξαρτώμενοι τους και παρόμοιος αριθμός άλλων βρήκαν καταφύγο από τις 20-23 Ιουλίου 1974. Είδαμε και ακούσαμε πολλά. Είμαστε σε πολύ δύσκολη θέση και φοβούμαστε όλη την ώρα αλλά ποτέ δεν βρεθήκαμε σε πνευματική και φυσική μιζέρια. Τώρα που είμαστε ασφαλείς ανησυχούμε για τα προσωπικά μας αντικείμενα τόσο και εκείνα που είχαν αξία όσο και για τα προσωπικά μας που είναι αναντικατάστατα.

Πριν από το πραξικόπημα ήμουν υπεύθυνος για την κινητοποίηση των υπαλλήλων και την παροχή σ' αυτούς επειγούσης φύσεως οδηγιών μεταξύ των υπαλλήλων και των οικογενειών τους στα σπίτια τους.

Κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος ασχολούμουν με το να δώσω το σήμα συναγερμο∩, τις αλλαγές στην εργασία και άλλες επείγουσες πληροφορίες μέσω του συστήματος που διαθέταμε. Υπήρχαν πολλοί πυροβολισμοί στην Κερύνεια κατά τη διάρκεια των δυο ημερών, αλλά πολλοί από τους πυροβολισμους ερρίπτοντο στον αέρα. Ακούσαμε αυτόπτες μάρτυρες ότι η κατάσταση στη Λευκωσία ήταν σοβαρότερη.

Ανησυχήσαμε ιδιαίτερα από την έλλειψη απειρίας και πειθαρχίας μεταξύ των ατάκτων δυνάμεων της ΕΟΚΑ Β και των νέων ηγετών της ελληνοκυπριακής διοικήσεως που διωρίσθησαν.

Οταν ο γείτονας μου, ένας αγγγλοκύπριος, άρχισε να φοβάται ότι θα συλλαμβανότα όπως έγινε εκ των υστέρων, κρατούσαμε παιδιά στο σπίτι μας. Αργότερα τον άφησαν ελεύθερο αφού κρατήθηκε για 24 ώρες.

Αισθανόμαστε και βλέπαμε καθαρά τι σήμαινε το πραξικόπημα. Η Τουρκία πρέπει να αντιδράσει. Εν τούτοις η κατάσταση στο τέλος της εβδομάδας άρχισε να επιστρέφει στην ομαλότητα.

Η επέμβαση της Τουρκίας στις 20 Ιουλίου: Το σπίτι μας ήταν στη νοτιοδυτική περιοχή της Κερύνειας, ακριβώς ανατολικά του σταδίου, κοντά στο μικρό στρατόπεδο, στο δρόμο δυτικά της πόλης και σχετικά κοντά στο Κάστρο του Αγίου Ιλαρίωνος.

Οι βόμβες μας ξύπνησαν ενωρίς το Σάββατο και ήσαν οι βόμβες που έπεσαν τόσο κοντά μας αυτή τη μέρα. Η γυναίκα μου και εγώ είχαμε σκεφθεί από πολύ προηγουμένως τι θα κάναμε σε μια τέτοια περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Πολύ γρήγορα μεταφέραμε τα παιδιά σε ασφαλές μέρος στο διάδρομο. Επικοινώνησα με τον σταθμό και σε ένα άλλο συνάδελφο μου και αργότερα αρχίσαμε να επικοινωνούμε ο ένας μετά τον άλλο. Μετά που ντύθηκα, αρχίσαμε να μαζεύουμε τα προσωπικά μας πράγματα και να τα τοποθετούμε μέσα τις βαλίτσες.

Αργότερα διαπιστώσαμε ότι θα μπορούσαμε να βρεθούμε σε καλ∩τερη άνεση αν η πρεσβεία μας ειδοποιούσε να τεθούμε σε συναγερμό από πολύ νωρίς από τις 15 Ιουλίου και εάν λαμβάνονταν περαιτέρω επείγοντα μέτρα πριν οι βόμβες αρχίσουν να πέφτουν, ώστε μεγαλύτερη σκέψη και προπαρασκευή να δινόταν στις προετοιμασίες.

Αργότερα οι γείτονες μας, που ζούσαν σε ένα μικρό προπαρασκευασμένο σπίτι ήλθαν στο σπίτι μας και βρήκαν προστασία στο δικό μας καταφύγιο στο κεντρικό χωλ.

Το αδύνατο σημείο ήταν ότι το καταφύγιο μας ήταν τόσο μικρό ώστε και οι συνήθεις σφαίρες θα μπορούσαν να διατρυπήσουν την εξωτερική πόρτα και να κτυπήσουν όποιον βρισκόταν μέσα. Ετσι μεταφέραμε τα ξύλινα έπιπλα μέχρι την εξώπορτα για περισσότερη προστασία. Βάλαμε τα παιδιά να δουλεύουν και να κατασκευάζουν αμερικανικές σημαίες με μπογιά, τις οποίες τοποθετήσαμε έξω από το καταφύγιο μας στις τέσσερις πλευρές του δωματίου μας.

Ενα πρόβλημα στο σύστημα επικοινωνίας που είχαμε μεταξύ μας, ήταν η δυσκολία να επικοινωνήσουμε με πρόσωπα που δεν διέθεταν τηλέφωνα. Στην πραγματικότητα, το εκπληκτικό είναι ότι το τηλεφωνικό σύστημα συνέχιζε να εργάζεται. Είχαμε σχέδια με το πως θα διοχετεύαμε οδηγίες συναγερμού χωρίς τηλέφωνα, αλλά από υπό πυρά και κατ' οίκον περιορισμό. Αλλά αυτό θα γινόταν στην υστάτη ανάγκη. Αρχισα περπατητός να έλθω σε επαφή με την οικογένεια κάποιου άλλου συνάδελφου που βρισκόταν μερικά μέτρα πιο κάτω από το δρόμο μας, αλλά μου έκλεισαν το δρόμο πυρά που έρχονταν από διπλανή θέση.

Τα πυρά στρέφονταν πιθανώς εναντίιον των αεροπλάνων και όχι σε μένα, αλλά δεν ήμουν εξασκημένος σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο και έτσι στράφηκα πίσω και δεν προσπάθησα να επικοινωνήσω με τον συνάδελφο παρά μόνο αργότερα.

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΣΤΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΤΩΝ ΟΗΕΔΩΝ: Το απόγευμα αρχίσαμε λέγω λανθασμένα- να περιμένουμε τους τούρκους στρατιώτες να εμφανισθούν από στιγμή σε στιγμή. Οι ελληνικές δυνάμεις με την ίδια άποψη άρχισαν να τοποθετούν οδοφράγματα και θέσεις μάχης πάνω και γύρω από ορισμένα σπίτια. Γνωρίζαμε ότι αυτό θα προκαλούσε τα τουρκικά πυρά και ότι το σπίτι μας δεν θα άντεχε σ' αυτά. Αυτή τη στιγμή μου τηλεφώνησε ένας συνάδελφος για να μου πει ότι γίνονται δευθετήσεις για μεταφορά μας στο στρατόπεδο των Φινλανδών στο δρόμο προς την Αγύρτα. Ετσι αποφασίσαμε να προσπαθήσουμε να πάμε μέχρις εκεί.

Εστειλα τη γυναίκα μου και τα παιδιά μου μαζί με μερικά άλλα αυτοκίνητα γεμάτα από κόσμο με ένα κονβόϊ. Δυο ελληνοκύπριοι εθνοφρουροί ρώτησαν αν μπορούσαν να πάνε μαζί τους. Τους πείσανε ότι θα ήταν προτιμότερο να μην κάνουν κάτι τέτοιο, αλλά ναρθούν μαζί μου σε λίγα λεπτά. Στο τέλος δεν έκαμαν ούτε και αυτό.

Ο γείτονας μου και εγώ τοποθετήσαμε περισσότερα πράγματα πάνω στο δεύτερο αυτοκίνητο και κατευνθήκαμε προς τον δρόμο του νοσοκομείου για να παραλάβουμε την 80έτιδα μητέρα μιας συναδέλφου, ενώ αυτή βρήκε καταφύγιο κάπου αλλού. Ηλθε μαζί μας διαμαρτυρόμενη. Και το αυτοκίνητο μας άρχισε να διαμαρτύρεται και ζεστάθηκε. Αλλά εν τω μεταξύ είχαμε φθάσει στο στρατόπεδο και είμαστε ασφαλείς όλοι.

ΚΥΡΙΑΚΗ ΒΡΑΔΥ 21 ΙΟΥΛΙΟΥ: Κοιμηθήκαμε μέσα στα αυτοκίνητα μας και πίσω στα αγκάθια, αφού απλώσαμε τις μαντηλιές μας (πρέπει να δεις τα κυπριακά αγκάθια για να πιστέψεις πως είναι), κάτω από τους πεύκους. Αμέσως ακούσαμε σκληρά πυρά αυτομάτων και πολλές εκρήξεις καθ' ον χρόνο οι ελληνοκύπριοι και οι τουρκοκύπριοι συνεκρούοντο στους λόφους γύρω μας.

Τότε διαπιστώσαμε ότι πολλές σφαίρες άρχισαν να πέφτουν δίπλα μας και έτσι πολλοί αναγκαστήκαμε να κοιμηθούμε σε άλλο σημείο μέσα στο σκοτάδι.

Από αυτή τη στιγμή οι μέρες αρχίζουν από τις 4 το πρωί, αν όχι προηγουμένως. Ολοι αρχίζουμε να περιμένουμε τη μέρα της εκκενώσεως. Ο κόσμος αρχίζει να γεμίζει, κενές φιάλες μπύρας και ο,τιδήποτε άλλο βρίσκει με νερό. Η προμήθεια νερού είναι περιορισμένη και σχεδόν κανένας δεν μετέφερε μαζί του παγούρια. Ηταν τυχερό για μας γιατί δεν είχαμε καμμιά επιδημία λόγω της ακαθαρσίας των μπουκαλιών. Οι μισοί από τους ανθρώπους μας μετακινήθηκαν στο δρόμο όπου εύρισκαν καλύτερη προστασία αλλά περισσότερη ζέστη. Εν τούτοις το κάτω σημείο του δρόμου φαινόταν περισσότερο εκτεθειμένο σε πυρά από την πλευρά της Κερύνειας.

Κατά τη διάρκεια της ημέρας ήταν τρομερή η ζέστη και μας ενοχλούσαν συνεχώς οι μύγες. Η θερμοκρασία ήταν γύρω στους 100 βαθμούς Φάρεναϊτ. Η γυναίκα μου υποφέρει από αλλεργίες, εξετέθη δε σε κάθε τι που έπρεπε να είχε αποφύγει: Ηλιος, ακαθαρσίες, κλπ. Πονούσε σε όλο της το σώμα. Αλλά ποτέ δεν έπαυσε να ανησυχεί για τυχόν φίδια που δυνατόν να συναντούσαμε.

Τη Δευτέρα το πρωί βρισκόμαστε σε ένα ύψωμα όπου είχαμε καλή θέα βλέποντας τα πλοία να βομβαρδίζουν την Κερύνεια και να αποβιβάζουν άνδρες, αλλά χάσαμε αναπόφευκτα το περισσότερο μέρος από το σόου.

Η σύζυγος μου και εγώ κατεβήκαμε κάτω και διανύσαμε απόσταση μερικών εκατοντάδων μέτρων για να προμηθευθούμε νερό. Ξαφνικά διαπιστώσαμε ότι βρισκόμαστε στο μέσο ανταλλασομένων πυρών. Μπήκαμε σε ένα από τα κτίρια του στρατοπέδου των Φινλανδών και μείναμε εκεί για μισή ώρα. Ηταν η σοβαρότερη και χειρότερη ανταλλαγή πυρών που έγινε στην περιοχή. Κινδυνεύαμε ακόμη και μέσα στο καταφύγιο μας. Αλλά η αγωνία μας, ήτν ότι αφήσαμε τα παιδιά μας στο ύψωμα και δεν γνωρίζαμε τι απέγιναν.

Κατά την ανταλλαγή του πυρός είδα φινλανδούς και αυστριακούς στρατιώτες να επιδείχνουν πραγματικά αξιοσημείωτο θάρρος προσπαθώντας μάταια να σταματήσουν τους τούρκους, από του να καταλάβουν το στρατόπεδο, με αποτέλεσμα να εκτεθούν και οι ίδιοι σε σοβαρό κίνδυνο σε κάτι που υποθέτω πως ήταν μια απεγνωσμένη προσπάθεια επιδείξεως ότι βρίσκονται εκεί ένοπλοι και αποφασισμένοι να υπερασπισθούν ορισμένες περιοχές και εμάς διά της βίας αν χρειαζόταν. Είδα ένα από αυτούς να τραυματίζεται στον ώμο και αντιλήφθηκα ότι κάποιος άλλος είχε τραυματισθεί περισσότερο. Οι φίλοι που βρίσκονταν με τα παιδιά μας μας περιέγραψαν πως μετακινήθηκαν κάτω στο δρόμο όταν άρχισαν τα πυρά για να δουν στην άλλη πλευρά τους ένοπλους τούρκους στρατιώτες να τους κοιτάζουν με έκπληξη.

Οι τούρκοι ζήτησαν νερό και συνέχισαν τον πόλεμο τους κατά μήκος του υψώματος που βρισκόμαστε πριν από λιγο. Λίγο μετά που η οιοκογένεια μου συνενώθηκε και πάλι, μια πυρκαγιά που εξερράγη άρχισε να σαρώνει το ύψωμα και να κατευθύνεται προς τις θέσεις μας. Τρεξαμε προς τα αυτοκίνητα μας. Πολλοί ήσαν συγκεντρωμένοι σε ομάδες των δυο ή τριών οικογενειών και αυτό απεδείχθη πολύ χρήσιμο. Πληροφορίες για εκατομμύρια θέματα που προέκυπταν συνεχώς, διοχετεύονταν πολύ ευκολότερα.

Μια ιρλανδέζα τουρίστρια δεν έβαλε μπουκιά στο στόμα της. Είδα όμως πολλά πρόσωπα να δίνουν και το τελευταίο κομμάτι ψωμιού τους σε κάποιο που γνώριζαν ότι πεινούσε. Την Κυριακή το βράδυ η τροφή άρχισε να περιορίζεται σχεδόν στο ελάχιστο.

Τη δεύτερη νύκτα ένας συνάδελφος τραυματίστηκε στο χέρι. Αυτό μας έκανε όλους να σκεφτούμε τελικά τι πράγμα μπορεί να μας συμβεί. Αλλά πολλοί εξακολουθούσαν ακόμη να μη δείχνουν τον κατάλληλο σεβασμό στα πυρά ακόμη και μετά από τον τραυματισμό. Ηταν μεγάλη η ανακούφιση μας που είχαμε μαζί μας τους φινλανδούς γιατρούς.

Αλλά αργότερα είδαμε μια κοπέλα που υπέστη τραύμα στο πόδι και εκφράζονταν φόβοι για γάγραινα.

Ελπίζαμε και πάλι ότι την επομένη το πρωί θα ακολουθούσε η εκκένωση μας από την περιοχή. Ετσι πριν βραδυάσει φορτώσαμε τα πράγματα μας στο αυτοκίνητο κατά τη διάρκεια της νύκτας.

Το βράδυ όμως δεχθήκαμε πυρά από μια άλλη περιοχή και μας ανάγκασε να ζητήσουμε καταφύγο αλλού.

ΔΕΥΤΕΡΑ 22 ΙΟΥΛΙΟΥ: Το πρωί τελειώσαμε με το φόρτωμα των αυτοκινήτων, αλλά οι προοπτικές για ταχεία κατάπαυση του πυρός δεν φαίνονται. Διαπιστώσαμε ότι έπρεπε να περιμένουμε μέχρι τις 4 το απόγευμα ότι θα επήρχετο η κατάπαυση του πυρός, αλλά θα ήταν αργά για μια επιχείρηση εκκένωσης μας από την περιοχή. Βλέπαμε επίσης ότι η Τουρκία πρέπει τελικά να τελειώσει με την κατάληψη της Κερύνειας πριν επιτευχθεί η κατάπαυση του πυρός. Πολλοί άρχισαν να διαμαρτύρονται γιατί τους μεταφέραμε στο στρατόπεδο αυτό αντί να τους αφήσουμε στην πόλη. Από ό,τι άκουσα αργότερα όμως από εκείνους που έμειναν εκεί, φαίνεται καθαρά ότι η απόφαση που πήραμε ήταν πολύ σωστή.

Ευτυχώς όλα τα πράγματα μας ήταν μέσα σ' αυτά και έτει τα Ηνωμένα Εθνη μας συνόδευσαν στο ύψος της διάβασης. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής φοβόμαστε ότι θα έβαλλαν εναντίον μας. Ηταν αυτή τη στιγμή που ένοιωσα τον πιο μεγάλο φόβο για τα σχέδια της εκκένωσης και της ασφέλειας μας. Οι τούρκοι δεν μας άφησαν να προχωρήσουμε προς την άλλη πλευρά της διάβασης και δεν μας πρόσφεραν καταφύγιο παρ' όλον ότι και εκεί ακούαμε συνεχώς εκρήξεις.

Ηταν σ'αυτή την περίπτωση που μια κοπέλλα τραυματίστηκε όταν έτρεψε το αυτοκίνητο της προς την αντίθετη κατεύθυνση με αποτέλεσμα να προκαλέσει τα πυρά των ελλήνων. Ωστε δεν μας πρόσφερε ούτε και αυτή καμμιά διέξοδο.

Ετσι επιστρέψαμε στο στρατόπεδο της ΟΥΝΦΙΚΥΠ.

Ευτυχώς η πυρκαγιά είχε περάσει. Αναμένοντας να αρχίσει η κατάπαυση του πυρός προσπαθήσαμε να βρούμε καταφύγιο γύρω από τα αυτοκίνητά μας στο κατώτατο σημείο της περιοχής στην είσοδο του στρατοπέδου.

Η ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΤΟΥ Η.Ν

Ο υπάλληλος του αμερικανικού ραδιοσταθμού του Καραβά με τα αρχικά Η.Ν. ανέφερε σε κατάθεση του.

Την Παρασκευή 19 Ιουλίου 1974 έφυγα από το γραφείο μου στις 3 το πρωί και επέστρεψα σπίτι μου που βρίσκεται στο λόφο που δεπσόζει του ξενοδοχείου Ντόουμ.

Επικοινώνησα με ένα συνάδελφο για να τον συμβουλεύσω να επιστρέψει στην Κερύνεια και τον ενημέρωσα για τα τελευταία νέα που έφθασαν στον σταθμό και ιδιαίτερα για τις πληροφορίες ότι τουρκικά πλοία άρχισαν να επιβιβάζουν στρατό στον λιμένα της Μερσίνας.

Προετοίμασα μια βαλίτσα για πιθανή αναχώρηση και επίσης προετοίμαασα τον κεντρικό διάδρομο του σπιτιού μου για να τον χρησιμοποιήσω σαν καταφύγιο.

Το Σαββατο ξύπνησα λίγο μετά τις 4.30 το πρωί και λόγω του θερμού καλοκαιριού κινήθηκα στο μαλκόνι του σπιτιού και έμεινα εκεί μέχρι τις 5 το πρωί. Ακουσα την εκπομπή της "φωνής της Αμερικής".

Εβλεπα πολύ καλά την Κερύνεια και από το μπαλκόνι και μπορούσα επίσης να δω ορισμένα αεροπλάνα που πετούσαν πολύ και τα οποία φαινόντουσαν ότι διενεργούσαν αναγνωριστικές πτήσεις. Σε λίγα λεπτά τα αεροπλάνα πέρασαν πάνω από το ξενοδοχείο Ντόοουμ και το κάστρο και υποθέτω άκουσα πυροβολισμούς από τις τουρκικές δυνάμεις εισβολής καθ' ον χρόνο το όπλο που βρισκόταν στο κάστρο έβαλε εναντίον τους.

Η πρώτη μου εντύπωση ήταν: Πόσο ανόητοι πρέπει να είναι αυτοί οι άνθρωποι να βάλλουν εναντίον ενός αεροπλάνου που περνά με τόση ταχύτητα όταν δεν έβαλαν εναντίον τους αλλά απλώς έκαμνε αναγνωριστική πτήση. Αυτή η σκέψη μου δικαιολογήθηκε ευθύς αμέσως όταν τρία αεροπλάνα που πετούσαν σε χαμηλό ύψος πάνω από το κάστρο της Κερύνειας επετέθησαν εναντίον τους ως και εναντίον του στρατοπέδου που βρισκόταν σε μικρή απόσταση. Ετσι άρχισε η εισβολή. Μαγνητοφώνησα τους πρώτους πυροβολισμούς που ακούστηκαν στην Κερύνεια πάνω στο μαγνητόφωνο μου και είχα μαζί μου εκείνη τη στιγμή στο μπαλκόνι του σπιτιού μου.

Μαζί με κάποιο συνάδελφο είμαστε υπεύθυνοι για την κινητοποίηση των άλλων υπαλλήλων. Κατόρθωσα να επικοινωνήσω με τις οικογένειες εκείνων που διέθεταν τηλέφωνο και έκαμα πάνω από 100 τηλεφωνήματα μέσα σε οκτώ ώρρες δίδοντας στους ανθρώπους αυτούς τις τελευταίες πληροφορίες και οδηγίες που διοχετεύονταν σε μένα διαβεβαιώνοντας τους για το ενδαφέρο μας, απαντώντας στις ερωτήσεις τους και προτρέποντας τους να παραμείνουν ήρεμοι.

Ημουν μόνος στο σπίτι μια και η σύζυγος μου βρισκόταν στις ΗΠΑ από τον Ιούνιο για ιατρική θεραπεία και διακοπές. Γύρω στις 9 το πρωί ορισμένοι βρεττανοί φίλοι που βρίσκονταν στην άλλη άκρη του δρόμου και υπηρετούσαν προσωρινά την κυπριακή Κυβέρνηση, έφθασαν στο σπίτι μου με τις οικογένειες τους.

Ο βομβαρδισμός του Κάστρου, του λιμανιού και των στρατοπέδων της Εθνικής Φρουράς συνεκλόνισαν το σπίτι μου, αλλά δεν αντιλήφθηκα καμιά ζημιά στο κτίριο.

Ενας συγκλονιστικός θόρυβος που ακούσαμε κατά τη διάρκεια των τριών ημερών ήταν η συνήθης πτήση 40 ελικοπτέρων που πετούσαν σε μικρό σχηματισμό και μετέφεραν συνεχώς στρατιώτες. Η προσέγγιση αυτών των ελικοπτέρων σήμαινε έναρξη πυρός εναντίον τους.

Το απόγευμα του Σαββάτου διέταξα ένα συνάδελφο που διέμενε πολύ κοντά μας να έλθει και αυτός μαζί μας έπειτα από πληροφορίες ότι οι τούρκοι προσήγγιζαν την Κερύνεια. Είχα υποσχεθεί στο συνάδελφο αυτό, που είναι κύπριος, να φροντίσω για την οικογένεια του, σε περίπτωση έναρξης συγκρούσεων. Ετσι με την άφιξη του συναδέλφου αυτού και της συζύγου του που ανησυχούσε τόσο όταν μου μιλούσε στο τηλέφωνο, γίναμε όλοι δέκα στο σπίτι μου.

Λίγο μετά το απόγευμα διατάχθηκα να ειδοποιήσω τους συναδέλφους να μετακινηθούν προς το στρατόπεδο των ΟΗέδων στο δρόμο Λευκωσίας-Κερύνειας. Επρεπε να πεισθώ ότι υπήρχε ασφάλεια κατά τη μετάβαση, δεδομένου ότι τα πυρά ακούονταν τόσο κοντά μας.

Διευθέτησα τη μεταφορά του ελληνοκύπριου συναδέλφου και της οικογένειας του μαζί με ένα από τους βρεττανούς φιλοξενουμένους μου.

Παράλληλα πήγα στο ξενοδοχείο Ξενία λίγα μέτρα πιο κάτω από το σπίτι μου, όπου πήρα έναν άραβα συνάδελφο, την σύζυγο του και τα παιδιά τους. Τους βοήθησα να μεταβούν και αυτοί σε λίγα λεπτά προς το στρατόπεδο.

Εγω έφθασα στο στρατόπεοδο των ΟΗέδων 15 λεπτά αργότερα από αυτούς περνώντας χωρίς δυσκολία από τα οδοφράγματα της Εθνικής Φρουράς.

Λίγοι από μας είχαν αντιληφθεί ότι ο τόπος αυτός θα ήταν το σπίτι μας για λίγες μέρες και ότι βρισκόμαστε στο μέσο σκληρών συγκρούσεων τις οποίες δεν θα ξεχάσω εγώ τουλάχιστον, ποτέ.

Συγχυσμένος όπως ήμουν διαπίστωσα πολύ αργότερα ότι δεν είχα πάρει τα ματογιάλια μου παρ' όλον ότι συνεβούλευα από τηλεφώνου, όλους τους συναδέλφους να κάμουν κάτι τέτοιο, προηγουμένως.