7.10.1973: Ο Σπύρος Μαρκεζίνης εισηγείται στον Πρόεδρο Μακάριο κατά την πρώτη και μοναδική συνάντηση τους να ανοίξει τις φυλακές και να αφήσει ελεύθερους τους συλληφθέντες, για παράνομη δράση, οπαδούς του Στρατηγού Γρίβα και της ΕΟΚΑ Β.

S-1965

7.10.1973: Ο ΣΠΥΡΟΣ ΜΑΡΚΕΖΙΝΗΣ ΕΙΣΗΓΕΙΤΑΙ ΣΤΟΝ ΠΡΟΕΔΡΟ ΜΑΚΑΡΙΟ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΚΑΙ ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥΣ ΝΑ ΑΝΟΙΞΕΙ ΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ ΚΑΙ ΜΑ ΑΦΗΣΕΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΣ ΤΟΥΣ ΣΥΛΛΗΦΘΕΝΤΕΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΔΡΑΣΗ ΟΠΑΔΟΥΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΓΡΙΒΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΟΚΑ Β. Ο ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΑΚΑΡΕΖΟΣ ΖΗΤΕΙ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΤΑΤΟΡΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ

Ανάμεσα στα συγχαρητήρια τηλεγραφήματα τα οποία πήρε ο νέος Πρωθυπουργός της Ελλάδας Σπύρος Μαρκεζίνης ήταν και ένα από την Κύπρο. Προερχόταν από τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και ανέφερε τα ακόλουθα: "Εγκαρδίως συγχαίρομεν Υμετέραν εξοχότητα επί αναλήψει πρωθυπουργίας, επικαλούμενοι εφ' υμάς πλουσίας παρά Θεού ευλογίας εις ευόδωσιν υψηλού έργου σας".

Ο Μαρκεζίνης ανέλαβε την πρωθυπουργία σε μια πολύ κρίσιμη περίοδο για την Κύπρο, στην οποία η ΕΟΚΑ Β ενέτεινε τη δράση της και ο Μακάριος είχε αντιμέτωπους τόσο τον στρατηγό Γρίβα όσο και τους τρεις Μητροπολίτες και έδινε αγώνα επιβίωσης τόσο πολιτικό όσο και εκκλησιαστικό.

Ο νέος Ελληνας πρωθυπουργός ήταν γνωστός για τη στάση τους έναντι της Κύπρου και των συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου. Ηταν μάλιστα ένας από εκείνους που είχαν αποχωρήσει από την ψηφοφορία στην ελληνκή Βουλή το 1959 κατά τη έγκριση των συμφωνιών που παρουσίασε η τότε Κυβέρνηση Καραμανλή.

Πάντοτε υποστήριζε ότι η Αθήνα έπρεπε να ήταν εκείνη που θα καθόριζε πολιτική στην Κύπρο, αλλά ήθελε και ειρήνευση στην Κύπρο και επομένως θεωρούσε τη δράση του Στρατηγού Γρίβα αχρείαστη που έπρεπε να τερματισθεί.

Ο Σπύρος Μαρκεζίνης γράφει στης αναμνήσεις του (Αναμνήσεις 1972-74, Αθήνα 1975 σελ. 275 και 315):

"Το Κυπριακόν το οποίον κατά τον ένα ή τον άλλον τρόπον ευρίσκετο πάντοτε εις συνεχή επικαιρότητα με απλάς μεταπτώσεις κατά περιόδους, προς επικίνδυνον οξύτητα, φυσικόν ήτο να αποτελέση εν των θεμάτων του πρώτου μου ενδιαφέροντος, υπήρχε δε και πρόσθετος λόγος δι' εμέ, ότι ανήκον εις τους λόγους, αν δεν ήμουν ενίοτε ο μόνος, ο οποίος έκρινε τας Αθήνας ως ρυθμιστικόν κέντρον και ουδέποτε την Λευκωσίαν. Αυτό το ετόνισα κατ' επανάληψιν, ακόμη και εις τον παρόντα τόμον των Αναμνήσεων μου και εξήγησα ότι το εύρημα η Λευκωσία αποφασίζει και η Ελλάς συμπαρίσταται, υπήρξε ανέκαθεν άποψις απαράδεκτος διότι ήτο εκτός πραγματικότητος, ευθυνόφοβος και ή υποκριτική. Εφ' όσον η τύχη της Κύπρου- ακόμα και αν δεν το ηθέλαμεν, πράγματι αδιανόητον- δεν δύναται να μη έχη επιπτώσεις επί της Ελλάδος, θα ήτο απαράδεκτον την εξωτερικήν πολιτικήν της Ελλάδος να την ρυθμίζει η Λευκωσία. Επειτα όταν από του Σεπτεμβρίου 1955 η ελληνική Κυβέρνησις απεδέχθη εις την διάσκεψιν του Λονδίνου την ισότιμον παρουσίαν της Τουρκίας παρεσύρετο εις αναγνώρισιν του θέματος όχι πλέον ως ελληνοβρετανικής διαφοράς, αλλά και ελληνοτουρκικής".

..."Εις το σημείον τούτο οφείλω να επαναλάβω ότι η ιδική μου πολιτική συνίστατο τότε εις την αντί πάσης θυσίας διατήρησιν ειρήνης εις την Κύπρον. Συνεπώς και εις την αποφυγήν οιασδήποτε βιαίας αναμετρήσεως γριβικών και Μακαριακών, έκρινα δε ότι ως διέξοδος των αντιθέσεων η προσπάθεια πολιτικοποιήσεως του ανταγωνισμού των διαφόρων εις Κύπρον μερίδων ήτο η ενδεικνυομένη. Η πολιτική εκείνη και η περαίωσις ει δυνατόν των διακοινοτικών συνομιλιών επί του συνταγματικού θέματος θα απετέλουν προϋποθέσεις, αι οποίαι μεγάλως θα με διηυκόλυνον εις την εφαρμογήν του σχεδίου μου, αλλά εκείνο δεν ήτο δυνατόν να τεθή εις εφαρμογήν αν δεν συνεφώνει ο Μακάριος- και αν εν συνεχεία δεν εξησφαλίζετο η ύπαρξις κυβερνήσεως, η οποία θα διέθετε λαϊκήν βάσιν. Πάλιν δηλαδή επανερχόμεθα εις το προέχον θέμα, την ταχείαν διεξαγωγήν αδιαβλήτων εκλογών".

Στις 7 Νοεμβρίου ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος πέρασε από την Αθήνα, καθ' οδόν προς την Λιβύη ύστερα από επισκέψεις στην Αιθιοπία και τη Μάλτα όπου είχε συνομιλίες με το νέο πρωθυπουργό Σπύρο Μαρκεζίνη με τον οποίο συζήτησε όλα τα θέματα που σχετίζονταν με το Κυπριακό και τη δράση του Γρίβα και των Μητροπολιτών στη διάρκεια προγεύματος εργασίας που παρατέθηκε στο σπίτι του Ελληνα πρωθυπουργού.

Για το τι λέχθηκε το αναφέρει ο Σπύρος Μαρκεζίνης στς αναμνήσεις του στηριζόμενος σε υπόμνημα που ετοίμασε π πρέσβης Τρανός που παρίστατο στο πρόγευμα.

Ιδιαίτερα για τη δράση του Στρατηγού Γρίβα και των Μητροπολιτών αναφέρονται στο υπόμνημα:

" Η συζήτησις (για τις εξελίξεις του κυπριακού και τις ενδοκυπριακές συνομιλίες) συνεχίζετο, πάντοτε εις εγκάρδιον τόνον και ο Αρχιεπίσκοπος έφερε τον λόγον εις εσωτερικά πράγματα της Κύπρου, ωμίλησε δηλαδή διά τον στρατηγόν Γρίβαν και διά τους Μητροπολίτας. Ημουν ενήμερος και δεν ηφνιδιάσθην. Τον διέκοψα απλώς ειπών ότι επρόκειτο να θίξω το ζήτημα αλλά με επρόλαβε. Και πάλιν επικαλούμαι απόσπασμα του μνημονευθέντος μνημονίου: "Ουδέν έχω," είπεν ο Αρχιεπίσκοπος "κατά του στρατηγού Γρίβα, ως υπεύθυνος όμως του Κυπριακού κράτους, οφείλω να λάβω μέτρα ώστε αι πράξεις του Γρίβα να μη προξενούν κακόν, διότι εκείνος ήρξατο με επιθέσεις εναντίον αστυνομικών σταθμών, με βαιοπραγίας, με λεηλασίας οπλισμού, γενικώς από της καθόδου του εις την Κύπρον φέρεται, ως εάν εκείνος να ήτο ο άρχων της νήσου. Και απαιτεί να υπακούη όλη η Κύπρος εις αυτόν. Βάλλει κρυπτόμενος, αντί να διεκδικήση δημοσία την εξουσίαν".

Ημουν ενήμερος της πραγματικής καταστάσεως ως εξέθεσα ήδη, φρονώ όμως ότι έπρεπε να απαντήσω όπως απήντησα: "Εις την θέσιν σας, είπον, η οποία είναι εν προκειμένω ισχυροτάτη και ακριβώς λόγω της υπεροχής της, θα έδιδα την ελευθερίαν εις τους φυλακισμένος Γριβικούς. Η μεγαλοψυχία πάντοτε ωφελεί τους κυβερνήτας. Εξ μέτρα αμνηστευτικά ή λήθης ελάβαμεν εις την Ελλάδα και ουδέποτε κυβέρνησις ελληνική μετενόησε δι' αυτό. Είναι ο καλύτερος, ο μόνος τρόπος αποτελεσματικού αφοπλισμού, αντιμετωπίσεως δημιουργικώς του μέλλοντος".

Ο Αρχιεπίσκοπος απήντησε: "Ισως, αλλ' ο Γρίβας και οι οπαδοί του θα ξαναρχίσουν μόλις ευρεθούν ελεύθεροι"; Και εγώ: "Αυτό δεν έχει σημασίαν, το τι θα πράξουν εκείνοι. Οι λησμονούντες αποδεικνύουν δύναμιν και οι εχθροί των αδυναμίαν". Ο Μακάριος συνέχισεν: "Ομως θα επανέλθουν, άλλως δεν θα διεφώνουν". Οπότε εγώ έκλεισα την στιχομυθίαν ελαφρώς μειδιών: "Ομιλών εκφράζω τας προσωπικάς μου αντιλήψεις τι θα έπραττον εγώ. Θα μου επιτρέψετε, συνέχισα, απευθυνόμενς εις τον Ιεράρχην να σας υπενθυμίσω τι συνεβούλευσεν ο Ιησούς Χρηστός: Ητο έτοιμος να συγχωρήση ενδομηντάκις επτά".

Ο Μακάριος επεξετάθη εν συνεχεία εις το θέμα των Μητροπολιτών: Υπήρξε σαφής και κατηγορηματικός. Εκρινε αδύνατον να ανακτήσουν τας Μητροπόλεις των, προσέθεσεν δε και άλλα τινα. Παρενέβην επικαλεσθείς την μακράν ιστορίαν των κατά τα έτη του Κυπριακού αγώνος, τονίσας την ηθικήν σημασίαν του ζητήματος, αλλά και την οιονομικήν από πλευράς των Ιεραρχών. Το τελευταίον θα ήτο εύκολον να το λύση η ελληνική Κυβέρνησις, αλλά δεν το ήθελον διότι ήτο δυνατόν να παρερμηνευθή το πράγμα και να έχη πολιτικάς συνεπείας τας οποίας εγώ, έχω χαραγμένην πορείαν. Ηθελον διά παντός τρόπου να αποφύγω, δι' αυτό και επέμεινα εις το ηθικόν μέρος και εζήτουν εκείνου την παρέμβασιν. Τότε πλέον ο Αρχιεπίσκοπος μου απήντησε ότι εις το προσεχές μέλλον θα δυνηθή να εξεύρη τρόπον αντιμετωπίσεως του θέματος".

Η συνάντηση Μακαρίου-Μαρκεζίνη ήταν η πρώτη και η τελευταία. Γιατί σε λίγο θα συνέβαιναν κοσμογονικά γεγονότα στην Ελληνική πρωτεύουσα που θα οδηγούσαν σε ανατροπή όχι μόνο του Σπύρου Μαρκεζίνη αλλά και του Γεώργιου Παπαδόπουλου.

Ηδη ο Σπύρος Μαρκεζίνης είχε τις πρώτες προειδοποιήσεις από ένα πρώην μέλος της τριανδρίας της δικτατορίας της 21ης Απριλίου 1967, τον παραιτηθέντα τέως αντιπρόεδρο Νικόλαο Μακαρέζο.

Ο Μακαρέζος είχε επισκεφθεί τον Μαρκεζίνη και του εξέφρασε τις ανησυχίες του για τη δυσφορία ομάδων νεωτέρων αξιωματικών εναντίον του Γεωργίου Παπαδόπουλου του οποίου εισηγείτο την παραίτηση.

Ο Μακαρέζος παρακάλεσε τον Μαρκεζίνη να μεταφέρει τις απόψεις του στο δικτάτορα που είχε αναλάβει την προεδρία της δημοκρατίας και πίστευε ότι είχε γίνει πανίσχυρος.

Γράφει ο Σπύρος Μαρκεζίνης στις "Αναμνήσεις" του σελ. 295 για τις συναντήσεις του με τον Νικόλαο Μακαρέζο:

"Ευθέως εκείνος μου εξέφρασε τας ανησυχίας του, αφορμή των οποίων ήτο δυσφορία ομάδων νεωτέρων αξιωματικών εναντίον προσωπικώς του Γ. Παπαδόπούλου, διά τον οποίον μου ωμίλησε με πολλήν ευπρέπειαν και φυσικά με την άδειαν να μεταφέρω όσα μου είπεν. Ενόμιζε ότι επεβάλλετο η παραίτησις του Γ. Παπαδόπουλου και η άμεσος αναπλήρωσις του υπό του Αντιπροέδρου Οδ. Αγγελή, ο οποίος- κατά τον κ. Ν. Μακαρέζον- αντιθέτως από τον Πρόεδρον- ετύγχανε του γενικού σεβασμού. Τότε το έργον μου ως πρωθυπουργού θα διηυκολύνετο δι' εκλογάς, τον ήκουσα με πολλήν προσοχήν- εγνώριζε άλλωστε ο κ. Γ. Παπαδόπουλος, ότι θα τον δεχθώ. Αι πληροφορίαι τας οποίας μου έδωκε δεν με άφησαν αδιάφορον τοσούτω μάλλον καθ' όσον ο πρεσβευτής κ. Ι Σωσσίδης με είχε και πάλιν ειδοποιήσει ότι υπήρχον ομάδες αδιαλλάκτων νέων αξιωματικών, οι οποίοι εφοβούντο ότι αι δημοκρατικοποιήσεις ήτο δυνατόν να οδηγήσουν εις επιστροφήν εις το παρελθόν..