8.3.1973: Εξ υπαρχής άκυρη θεωρεί o Μακάριoς τηv απόφαση τωv Μητρoπoλιτώv Πάφoυ Γεvvαδίoυ, Κιτίoυ Αvθιμoυ και Κυρηvείας Κυπριαvoύ για καθαίρεση τoυ.

S-1918

8.3.1973: ΕΞ ΥΠΑΡΧΗΣ ΑΚΥΡΗ ΘΕΩΡΕΙ Ο ΜΑΚΑΡΙΟΣ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΩΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΩΝ ΠΑΦΟΥ ΓΕΝΝΑΔΙΟΥ, ΚΙΤΙΟΥ ΑΝΘΙΜΟΥ ΚΑΙ ΚΥΡΗΝΕΙΑΣ ΚΥΠΡΙΑΝΟΥ ΓΙΑ ΚΑΘΑΙΡΕΣΗ ΤΟΥ. Ο ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΣ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ, ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ, ΑΝΤΙOΧΕΙΑΣ, ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ, ΜΟΣΧΑΣ ΚΑΙ ΠΑΣΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΑΠΟΡΡΙΠΤΟΥΝ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ

Η αντίδραση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου στην απόφαση των τριών Μητροπολιτών Πάφου Γενναδίου, Κιτίου Ανθιμου και Κυρηνείας Κυπριανού για "καθαίρεση" του ήταν πολύ έντονη.

Μίλησε για παρασυναγωγή και θεώρησε την απόφαση των τριων Μητροπολιτών εξ υπαρχής άκυρη και στερούμενη κάθε αξίας.

Ακόμα κατηγόρησε τους ίδιους ως στερουμένους αρχιερατικής ευθύνης, και ότι με την ενέργεια τους στόχευαν στην ψυχική δολοφονία του.

Ανέφερε ο Αρχιεπίσκοπος (8.3.1973):

"Η λεγόμενη "απόφασις καθαιρέσεως" μου την οποίαν έλαβον οι τρεις Μητροπολίται εις "παρασυναγωγήν" εν Λεμεσώ είναι εξ υπαρχής άκυρος και στερείται οιασδήποτε αξίας, δεν αποκρύπτω, όμως την βαθυτάτην θλίψιν μου, διότι οι τρεις Μητροπολίται καθ' υποκίνησιν ενεργούντες και παραγνωρίζοντες τας δυσχερείς περιστάσεις τας οποίας διέρχεται σήμερον η Κύπρος, επέδειξαν στέρησιν αρχιερατικής συνειδήσεως και έλλειψιν εθνικής ευθύνης ασυνειδήτως επιχειρήσαντες σήμερον την ψυχικήν δολοφονίαν μου. Υπέρ αυτών αιτούμαι παρά Θεού την άφεσιν, ότι "ουκ οίδασι τι ποούσι".

Η απόφασις των τριών Μητροπολιτών προκαλεί εις την Εκκλησίαν Κύπρου σοβαρόν τραυματισμόν, καθίσταται δε αιτία σκανδαλισμού του Εκκλησιαστικού πληρώματος περί του οποίου ου μεγάλη η παρ' αυτών φροντίς λόγω ανεπαρκείας των

και το οποίον δεν έπρεπε, τουλάχιστον, να περιφρονώσι και να βλάπτωσι. Περιφρόνησις του λαού και πληρώματος είναι πλην άλλων, η ενέργεια των τριών Μητρπολιτών, επιδειξάντων απαράδεκτον συμπεριφοράν σκοτεινής μεσαιωνικής νοοτροπίας.

Υπό το βάρος των ευθυνών μου ως Προκαθημένου της Εκκλησίας Κύπρου και των υποχρεώσεων μου ως εθνικού ηγέτου δεν δύναμαι, ειμή να λάβω όλα τα ενδεικνυόμενα υπό των περιστάσεων μέτρα διά την προστασίαν του λαού από έσωθεν δολιοφθοράς και διά την διαφύλαξιν του κύρους της Εκκλησίας της οποίας οι ιεράρχαι και ποιμένες έδει να είναι αποδεκτοί και σεβαστοί υπό του ποιμνίου των και ουχί αποδιοπομπαίοι".

Εντονες αντιδράσεις προήλθαν αμέσως και από τον ανώτερο κλήρο της Εκκλησίας της Κύπρου.

Ετσι οι ηγούμενοι των Ιερών Μονών της νήσου, ανώτεροι Θεολόγοι και κληρικοί, κήρυξαν ως παράνομη και αντικανονική και άκυρη τη απόφαση των τριών Μητροπολιτών.

Σε ανακοίνωση που εξέδωσαν μετά το πέρας συνάντησης τους στον Ιερό Ναό Αγίου Προκοπίου του Μετοχίου Κύκκου στη Λευκωσία χαρακτήριζαν ακόμα την απόφαση των Μητρπολιτών άθλια και θλιβερή. Της συνάντησης προήδρευε ο Χωρεπίσκοπος Κωνσταντίας Χρυσόστομος. Αναφερόταν στην ανακοίνωση:

"Ημείς οι υπογεγραμμένοι Ηγούμενοι των Ιερών Μονών της νήσου και ανώτεροι Θεολόγοι Κληρικοί, επί τω ακούσματι της αθλίας και θλιβεράς αποφάσεως των εν Λεμεσώ, διατριβόντων τρών Μητροπολιτών,

συνελθόντες εν τω ιερώ ναώ Αγίου Προκοπίου του εν Λευκωσία Μετοχίου της Ιεράς Βασιλικής και Σαυροπηγιακής Μονής Κύκκου υπό την προεδρίαν του Θεοφιλεστάτου Χωρεπισκόπου Κωνσταντίας κ. Χρυσοστόμου και προσευξάμενοι τω Κυρίω και εν πνεύματι αγίω συσκεψάμενοι κρίνομεν και αποφασίζομεν:

1. Κηρύττομεν παράνομον και αντικανονικήν και επομένως άκυρον την ως άνω απόφασιν των τριών Μητροπολιτών.

2. Ακριτον και αλόγιστον και ανεύθυνον και ολεθρίαν διά τε την Αγίαν της νήσου ημών Εκκλησίαν και διά την αγωνιζομένην πατρίδα ημών θεωρούμεν την ενέργειαν αυτών.

3. Την υπ' αυτών ούτω κληθείσαν "Σύνοδον" παρασυναγωγήν και συνωμοτών διαβουλήν είναι, αποφαινόμενα.

4. Εγκαλούμεν τούτοις ενώπιον Θεού και ανθρώπων και ενώπιον των νόμων και των κανόνων της Εκκλησίας και υπολόγους καθιστάμεθα ότι "το πνεύμα της Χάριτος ενυβρίσαντες" πνεύματι εμπαθείας και εριθείας και μίσους και εγωϊσμού εωσφορικού εβουλεύσαντο και ενήργησαν.

5. Καλούμεν όθεν το Χριστεπώνυμον πλήρωμα της Αγιωτάτης ημών Εκκλησίας, κλήρον τε και λαόν όπως αποκηρύξη τους ούτως οικτρώς και σκάνδαλον και το σχίσμα και την διαμάχην εν τη Εκκλησία του Χριστού εισενεγκόντας τρεις Μητροπολίτας και μνημονεύεIν πάσι και επί πάσι της Αυτού Μακαριότητος του Πατρός και Αρχιεπισκόπου ημών Μακαρίου, ως του Ποιμενάρχου και Εθνάρχου απάσης της εν Κύπρω Ορθοδόξου ημών Εκκλησίας.

Εν τω ιερώ ναώ Αγίου Προκοπίου, τη 8η Μαρτίου 1973.

Υπογράφουν:

Ο Κωνσταντίας Χρυσόστομος, οι Ηγούμενοι Κύκκου Χρυσόστομος, Μαχαιρά Διονύσιος, Αγ. Νεοφύτου Χρυσόστομος, Χρυσορροϊατίσσης Κύριλλος, Σταυροβουνίου Γερμανός, Απ. Βαρνάβα Στέφανος, Αρχιμανδρίτης Ευστάθιος, Αρχιερατικός Επίτροπος Αμμοχώστου, Αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Κυκκώτης, Αρχιμανδρίτης Χρύσανθος Σαρηγιάνης, Πρωτοσύγγελλος Ανθιμος Λοϊζου Αρχιμανδρίτης και Πρωτέκδιτος Χρυσόστομος, Αρχιμανδρίτης Βαρνάβας, Αρχιμανδρίτης Διονύσιος Παπαχαριστοφόρου, Οικονόμος Μακάριος Μαχαιριώτης, Αρχιμανδρίτης Χριστόφορος Κυκκώτης, Οικονόμος Πανάρετος Κυκκώτης, Πρωτοπρεσβύτερος Γεώργιος Αντωνίου, Πρωτοπρεσβύτερος Λουκάς Παπαδόπουλος και Διονύσιος Ιεροδιάκονος Καθηγητής Ιερατικής Σχολής.

Αντιδράσεις στην απόφαση των τριών Μητροπολιτών προήλθαν και από προκαθημένους των Ορθοδόξων Εκκλησιών και αργότερα και από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Δημήτριο.

Αρχικά ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Βενέδικτος ανέφερε σε μήνυμα του προς τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο (11.1.1973):

"Κατώδυνοι επληροφορήθημεν ανίερον απόφασιν παρασυναγωγής Επισκόπω κατά σεπτού προσώπου Υμετέρας περισπουδάστου Θεοτιμήτου Μακαριότητος υπέρ ης εκφράζομεν αμέριστον συμπαράστασιν, αδελφικήν συμπάθειαν. Αποδοκιμάζομεν καθόλου ενεργείας Επισκόπων αποσκοπούντων διάσπασιν ενότητος Εκκλησίας τραυματιζόντων ταύτην σοβαρώς σκανδαλιζόντων συνείδησιν ευσεβούς πληρώματος. Απόφασις παρασυναγωγής Επισκόπων, δυναμένη αποτελέσαι κακόν προηγούμενον μετά επιπτώσεων ολεθρίων καθόλου Ορθοδόξου Εκκλησίας ανυπόστατος αντικανονική και αβάσιμος εστί. Συνεπώς άκυρως εστίν άνευ ερείσματος ιερών κανόνων. Αγιωτάτη μήτηρ Εκκλησιών ουδόλως αναγνωρίζει τοιαύτην

απόφασιν απορρίπτει ταύτην ασυζητητί, εξακολουθούσα μνημονεύει τιμίου ονόματος Υμετέρας Γερασμωτάτης Μακαριότητος, ως κανονικού Αρχιεπισκόπου Νέας Ιουστινιανής και Πάσης Κύπρου, δεομένη άμα Κυρίου από Παναγίου τάφου ειρηνεύσαι Εκκλησίαν Κύπρου.

Μετ' αγάπης πολλής αδελφικόν ασπασμόν τιμής ιδιαζούσης

ΒΕΝΕΔΙΚΤΟΣ

Πατριάχης Ιεροσολύμων.

Ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Νικόλαος ήταν σαφής γύρω από το θέμα. Σε δήλωση του την ίδια ημέρα ανέφερε:

"Ακυρως αντικανονική είναι η απόφασις διότι αντίκειται προς τον ΙΒ Κανόνα της εν Καρθαγένη Συνόδου και τους συναφείς ΙΔ και ΙΕ της εν Αντιοχεία Συνόδου μνημονευομένων στο 30ον άρθρον της Πατριαρχικής εν Συνόδω διατάξεως περί συνοδικού θεσμού του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας.

Κατά σύμπτωσιν αυθεντική ερμηνεία του Κανόνος εν Καρθαγένη Συνόδου περιέχει περιστατικόν της Εκκλησίας της Κύπρου του ΙΒ Αιώνος.

Τότε ο Κύπρου Ιωάννης καθήρεσε τον Αμαθούντος Ιωάννην με ένδεκα Επισκόπους.

Η απόφασις εκρίθη υπό του Οικουμενικού Πατριάρχου Λουκά του Χρυσοβέργη και της Πατριαρχικής Συνόδου παρούσης και της Συγκλήτου άκυρος διότι έπρεπε ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου να είναι επέκεινα των 12.

Λυπούμαι διότι εκ λόγων αυστηρώς εκκλησιαστικών και Κανονικών προβαίνω εις την ως άνω δήλωσιν".

Στις 13 Μαρτίου έφθασε τον Αρχιεπίσκοπο και τηλεγράφημα από τον Πατριάρχη Αντιοχείας Ηλία.

Το μήνυμα του Πατριάρχη ήταν πολύ σύντομο αλλά ξεκάθαρο:

"Εκκλησία Αντιοχείας θεωρεί καθαίρεσιν Υμετέρας Μακαριότητος υπό τριών Μητροπολιτών άκυρον και αντικανονικήν".

Στις 15 ο Πατριάρχης Βουλγαρίας Μάξιμος σε τηλεγράφημα προς τον Αρχιεπίσκοπο ανέφερε:

"Κυρίω αδελφέ και συλλειτουργέ,

Εν βαθεία συγκινήσει και θλίψει και μετ' αδελφικής προς Υμας συμπαραστάσεως επληροφορήθημεν περί της δυσαρέστου καταστάσεως, ήτις εδημιουργήθη εν τη αγιωτάτη Ορθοδόξω Εκκλησία της Κύπρου κατόπιν της ακύρου αποφάσεως των τριών Μητροπολιτών.

Παρηκολουθήσαμεν μετ' ενδιαφέροντος και μεγάλου θαυμασμού τους πλήρεις αυταπαρνήσεως αγώνας Σας διά την ελευθερίαν της Κύπρου και την πρόοδον του Κυπριακού λαού. Γνωρίζοντες τα μέχρι τούδε επιτεύγματα της Υμετέρας Μακριτότητος, είμεθα βαθύτατα πεπεισμένοι ότι διά της επιδεξιότητος και της διακρινούσης Υμάς συνέσεως θα δυνηθήτε να αντιμετωπίσητε τας δοκιμασίας τας οποίας διέρχεται σήμερον η αγιωτάτη Ορθόδοξος Εκκλησία της Κύπρου,

Διαβεβαιούντες Υμάς διά την παντί αδελφικήν ημών συμπαράστασιν, δεόμεθα του Κυρίου όπως χαρίζη εις Υμάς υγείαν και δύναμιν προς ανακούφισιν Υμών και προς χαράν της όλης Ορθοδόξου Εκκλησίας.

Ο Πατριάρχης Μόσχας και Πασών Ρωσσιών Ποιμήν σε τελεγράφημα στον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο ανέφερε:

"Μακαριώτατε, κατεπλάγημεν από την νέαν θλιβεράν πράξιν, των τριών συνοδικών, η οποία ενσπείρει διχόνοιαν εις τας υποθέσεις της κυπριακής Εκκλησίας και αποβλέπει εις την παρεμπόδισιν των καθηκόντων σας ως Προκαθημένου της Εκκλησίας. Καταδικάζομεν την ούτω καλουμένην απόφασιν, η οποία αποσκοπεί εις την αποστέρησιν της υμετέρας Μακαριότητος εκ της Αρχιεπισκοπικής τιμής, θεωρούμεν την απόφασιν παράνομον από απόψεως Κανονικού Δικαίου και άνευ νομικής αξίας και υποστηρίζομεν την Υμετέραν Μακαριότητα ως τον νόμιμον Προκαθήμενον της Αγίας Εκκλησίας Κύπρου, διακαώς προσευχόμεθα εις τον Θεόν όπως ενισχύση την Υμετέραν Μακαριότητα, παραμένοντες μετ' αδιαπτώτου αδελφικής προς Υμάς εν Κυρίω αγάπης".

Τέλος ο Πατριάρχης Πάσης Γεωργίας Δαυϊδ ανέφερε στο δικό του τηλεγράφημα προς τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο:

"Το Πατριαρχείον Πάσης Γεωργίας και το Ορθόδοξον αυτού πλήρωμα μετ' αγανακτήσεως έλαβον γνώσιν των προλητικών ενεργειών κατά του Αρχιεπισκόπου της Αυτοκεφάλου Εκκλησίας Κύπρου. Μεθ' ολοκλήρου του λαού της Γεωργίας συνενούμεν την φωνήν μας εις την γενικήν παγκόσμιον κατακραυγήν εναντίον των ενεργειών ομάδος ανθρώπων αίτινες στρέφονται κατά του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και διαταράσσουν την ειρήνην της Εκκλησίας".

Η Αρχιεπισκοπή συνέχιζε να κατακλύζεται από τηλεγραφήματα συμπαράστασης στον Αρχιεπίσκοπο τόσο από Ιεράρχες από το Εξωτερικό όσο και από την Κύπρο, όπως ήταν ο Προκαθήμενος της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου πολωνικής Εκκλησίας Μηροπολίτης Βαρσοβίας και Πάσης Πολωνίας Βασίλειος και ο Προκαθήμενος της Ορθοδόξου Τσεχοσλοβακικής Εκκλησίας Μητροπολίτης Πράγας και Πάσης Τσεχοσλοβακίας Δωρόθεος.

Τη χαριστική βολή, όπως χαρακτηρίστηκε, έδωσε στους τρεις Μητροπολίτες, ο Οικουμενικός Πατριάχης Δημήτριος ο οποίος σε ανακοίνωση του στις 20 Μαρτίου χαρακτήριζε αντικανονική την απόφαση των τριών Μητροπολιτών.

Σύμφωνα με το πρακτορείο "Ασσοσιέτεντ Πρες", "Ο Οικουμενικός Πατριάχης Δμήτριος ετάχθη υπέρ του Αρχιεπισκσόπου Μακαρίου και κατά της αποφάσεως των τριών Συνοδικών Μητροπολιτών της Κύπρου.

Ο Οικουμενικός Παστριάρχης συμφώνως προς καλώς πλροφορφημένην εκκλησιαστικήν πηγήν εξακολουθεί να αναγνωρίζη τον Αριεπίσκοπον Μακάριον ως τον αρχηγόν της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Κύπρου".

Υστερα από λίγο το ίδιο πρακτορείο μετέδιδε τα ακόλουθα:

"Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Δημήτριος και επισήμως διά προσωπικής δηλώσεως του κατεδίκασε την απόφασιν των τριών Μητροπολιτών διά "καθαίρεσιν" του Αρχιεπισκόπου Κύπρου Μακαρίου.

Εις ανακοίνωσιν του, ο Οικουμενικός Πατριάρχης χαρακτηρίζει ως αντικανονικήν την απόφασιν των τριών Μητροπολιτών.

Τουλάχιστον, αναφέρεται εις την ανακοίνωσιν, οιαδήποτε σύνοδος η οποία θα επιληφθή θέματος καθαιρέσεως Επισκόπου ή Αρχιεπισκόπου πρέπει να απαρτίζεται από 12 Μητροπολίτας.

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης αναφέρει επίσης ότι δεν έχει απ' ευθείας δικαίωμα αναμίξεως εις τα εσωτερικά της αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Κύπρου".