25.2.1968: Ο Τάκης Ευδόκας φιλoδoξoύσε vα καταστήσει τηv Εvωτική Παράταξη μια ισχυρή αvτιπoλίτευση και αυτό τόvιζε στηv oμιλία τoυ πoυ δεv έγιvε στις παραμovές τωv πρoεδρικώv εκλoγώv στηv πρoεκλoγική συγκέvτρωση στηv Πλατεία Ηπείρoυ στη Λευκωσία

S-1782

25.2.1 968: Ο ΤΑΚΗΣ ΕΥΔΟΚΑΣ ΦΙΛΟΔΟΞΟΥΣΕ ΝΑ ΚΑΤΑΣΤΗΣΕΙ ΤΗΝ ΕΝΩΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΑΞΗ ΜΙΑ ΙΣΧΥΡΗ ΑΝΤΙΠΟΛΙΕΥΣΗ ΚΑΙ ΑΥΤΟ ΤΟ ΤΟΝΙΖΕ ΣΤΗΝ ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΟΥ ΤΕΛΙΚΑ ΔΕΝ ΕΓΙΝΕ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΤΩΝ ΠΡΟΕΔΡΙΚΩΝ, ΣΤΗΝ ΠΡΟΕΚΛΟΓΙΚΗ ΣΥΓΚΕΝΓΤΡΩΣΗ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ, ΣΤΗ ΛΕΥΚΩΣΙΑ, ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΜΑΤΑΙΩΣΑΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ

Την Κυριακή 26 Φεβρουαρίου 1968, ημέρα διεξαγωγής των προεδρικών εκλογών, η εφημερίδα της αντιπολίτευσης ΠΑΤΡΙΣ δημοσίευσε την ομιλία που θα εκφωνούσε ο ανθυποψήφιος του Αρχιεπισκόπου Μακάριου, Τάκης Ευδόκας στην προεκλογική συγκέντρωση στην Πλατεία Ηπείρου στη Λευκωσία και η οποία ματαιώθηκε ύστερα από επεισόδια που δημιούργησαν υποστηρικτές του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου.

Στην ομιλία του ο Τάκης Ευδόκας κατάγγελλε ότι η Κυβέρνηση δεν είχε αποδεχθεί καμιά από τις αξιώσεις της αντιπολίτευσης, αλλά παραδεχόταν ότι δεν υπήρχε περίπτωση να κερδίσει τις εκλογές.

Τόνιζε επίσης ότι φιλοδοξία του ήταν να αποτελέσει μια ισχυρή αντιπολίτευση "που δεν θα αφήση τον Μακάριο και την Κυβέρνηση του να ηδηγή τον λαό στην εθνική και κοινωνική καταστροφή, να λυμαίνεται το λαό και να διαφθείρη το λαό" και ότι "Θα ενοχλούμε την Κυβέρνηση, θα γίνουμε ο βραχνάς της, όταν ακολουθή εσφαλμένη πολιτική, αλλά θα γίνουμε ειλικρινείς συνεργάτες και σύμβουλοι, όταν η Κυβέρνηση ακολουθή ορθή εθνική και κοινωνική πολιτική".

Η ομιλία του Τακη Ευδόκα έχει ως εξής:

Πατριωτικέ λαέ της Λευκωσίας,

Σε δυο μέρες διεξάγονται εκλογές για την ανάδειξη του νέου Προέδρου, εκλογές νόθες, ανελεύθερες, εκλογές αντισυνταγματικές και αντιδημοκρατικές. Εκλογές χωρίς περιεχόμενο και σκοπό σαφή και καθαρό, όσον εξαρτάται τουλάχιστο από τον Μακάριο και την Κυβερνητική παράταξη. Γιατί ούτε ο Μακάριος, ούτε οι οπαδοί του κατόρθωσαν να πείσουν το λαό, γιατί έπρεπε τώρα να γίνουν εκλογές κι' όχι όταν θα έληγεν η περατωθείσα τρις θητεία του Προέδρου. Αναμφισβήτητα κανένας σκοπός εθνικός, πολιτικός ή κομματικός δεν ώθησε τον Μακάριο στη διεξαγωγή των μεθαυριανών εκλογών. Αντίθετα ο εθνικός αγώνας επέβαλλε να μην διεξαχθούν εκλογές επί τη βάσει του συντάγματος της Ζυρίχης. Με τις εκλογές επικυρώνεται και εκ μέρους του Μακαρίου η ισχύς των συμφωνιών Ζυρίχης- Λονδίνου, αλλά για την ανατροπή αυτών των συμφωνιών χύθηκαν ποταμοί αιμάτων, χάθηκαν ζωές αμέτρητες και περιουσίες τεράστιες, γυναίκες φόρεσαν τα μαύρα και οικογένειες ξεσπιτώθηκαν.

Προσωπικά, πολιτικά συμφέροντα του Μακαρίου μόνον εξυπηρετούνται με τις απροσδόκητες εκλογές. Καθαρώς προσωπικά κίνητρα ώθησαν τον Μακάριο να προκηρύξη εκλογές. Θα ήταν φυσικό και εύλογο να διεξαχθούν εκλογές μετά την υπογραφή της φημολογούμενης εφικτής λύσεως, αλλά τότε θα ήταν δύσκολο, μάλλον αδύνατο, για το Μακάριο να παρουσιαστή και να ζητήση την ψήφον του λαού, γιατί η άγνωστη στους πολλούς, η αόριστη

και ασαφής για το λαό εφικτή λύση, θα αποδεικνυόταν τότε μια χειροπαστή, μια θλιβερή εθνική προδοσία. Τα αποτελέσματα του χειρισμού του εθνικού μας θέματος από το μεγαλοφυή πολιτικό Μακάριο και από τους ανευθοϋπεύθυνους φωστήρες της κυπριακής κυβερνήσεως, θα παρουσιάζονταν μαύρα και άραχλα, μπροστά στα μάτια του λαού, για να προλάβη λοιπόν την έκρηξη της λαϊκής οργής και αγανακτήσεως και για να υφαρπάση την ψήφο του λαού ευκολόπιστου και αδιαφώτιστου λαού, έσπευσεν ο Μακάριος να προκηρύξη εκλογές.

Αλλά δεν είναι μόνο τα αποτελέσματα της πολιτικής του Μακαρίου στο εθνικό πρόβλημα που θα ερχόνυουσαν στο φως. Θα εκδηλώνονταν και τα αποτελέσματα της επιπόλαιας οικονομικής πολιτικής, η πείνα δηλαδή και η ενέργεια και τότε ο Μακάριος και ο υπουργός επί των οικονομικών θα χρειάζονταν τόνους θράσους για να ζητήσουν την ψήφο του λαού προπαγανδίζον την ανύπαρκτη ευημερία.

Αν προκηρύσσονταν οι εκλογές μετά την υπογραφή της εφικτής λύσεως του Μακαρίου, ούτε και οι σημερινοί στυλοβάτες του Μακαρίου, οι ανθενωτικοί κομμουνιστές θα τον υποστήριζαν πια, γιατί θα τους ήταν άχρηστος. Θα τον πέταγαν σαν "στυμένο λεμόνι". Τώρα όμως τον χρειάζονται ακόμα γιατί τα όνειρα των κομμουνιστών, η ποθητή τους ανεξαρτησία που θα αποτελέση την γέφυρα προς την κομμουνιστικοποίηση της Κύπρου, δεν έχει πραγματοποηθή και οι κομμουνιστές γνωρίζουν καλά, πως την ανεξαρτησία μόνον ο Μακάριος μπορεί και θέλει να πραγματοποιήση. Ετσι δικαιολογείται το αγωνιώδες ενδιαφέρο των άθεων κομμουνιστών για την εκλογική επιτυχία του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου.

Αλλά και πολλοί φιλόδοξοι του περιβάλλοντος του Μακαρίου δεν θα ανέχονταν την συνέχιση της αναμείξεως του στην πολιτική μετά την υπογραφή της συμφωνίας. Θα ήταν τότε προβληματική διατήρηση της ενότητας του ούτω καλουμένου πατριωτικού μετώπου. Τώρα όμως όλα τα τρωκτικά του Κυπριακού προϋπολογισμού, για να μη χάσουν τον λουφέ της εξουσίας, παραμένουν συσπειρωμένοι, γύρω από το θαυμάσιο όργανο εξυπρετήσεως των συμφερότων των, τον Μακάριο. Ολοι αυτοί δεν θέλουν την ένωση, γιατί θα χάσουν τα υπουργεία τους, τις βουλευτικές τους έδρες, τις παχύμισθες δημόσιες θέσεις, τα ταξίδια και την καλοπέραση. Χρειάζεται λοιπόν και σ' αυτούς ο Μακάριος τώρα, γιατί κι' αυτοί ξέρουν πως κανένας άλλος, εκτός από τον Μακάριο, δεν μπορεί και δεν θέλει να επιτύχη την ανεξαρτησια.

Τα γνωρίζει και τα κατανοεί όλα αυτά ο Μακάριος. Και επειδή η κοσμική εξουσία του είναι τόσο προσφιλής και δεν θα ήθελε ποτέ να τη στερηθή έστω και αν διαλαλή ότι επιθυμία του

είναι να περιορισθή στα εκκλησιαστικά του καθήκοντα, έπρεπε να προκηρύξη τις εκλογές τώρα που όλοι οι παράγοντες συνηγορούν υπέρ μιας εύκολης και εκ του ασφαλούς εκλογικής νίκης, που θα του εξασφάλιζε μια νέα περίοδο αγνώστου διαρκείας διακυβερνήσεως του τόπου.

Κυκλοφορεί μάλιστα η φήμη ότι η απόφαση του Μακαρίου αιφνιδίασεν όχι μόνον εμάς αλλά και το στενό του περιβάλλον. Ο Μακάριος λέγεται, ενήργησεν εν αγνοία των συνεργατών του. Και τούτο γιατί σε κανένα δεν έχει εμπιστοσύνη. Απόδειξη τούτου αποτελεί το ότι φοβήθηκε να παραιτηθή για 45 μονάχα μέρες από το προεδρικό αξίωμα, όπως απαιτεί το σύνταγμα και να αναλάβη την προεδρία ο Πρόεδρος της Βουλής.

Πίστευεν ο Μακάριος όταν προκήρυσσε τις εκλογές πως θα εκλεγόταν αμαχητί Πρόεδρος. Απαστήθηκεν όμως. Ο αιφνιδιασμός του δεν πέτυχε. Η περιφρονημένη μικρή, αλλά ηρωϊκή αντιπολίτευση, έστω και απροπαράσκευη, βρέθηκε και πάλιν αγέρωχη και απτόητη μπροστά του. Οι εκλογές θεωρήθηκαν από μας μια λαμπρή ευκαιρία για να εκδηλώσουμε την απόλυτη διαφωνία μας προς τον ολέθριο χειρισμό εκ μέρους του Μακαρίου και της Κυβερνήσεως του όλων των προβλημάτων του Κυπριακού λαού, ιδιαίτερα όμως του μεγάλου εθνικού θέματος. Επρεπε να υπάρξη ανθυποψήφιος που να πιστεύη στην Ελλάδα και την Ενωση, τη πολιτική ελευθερία και τη δημοκρατία, την κοινωνική δικαιοσύνη και δημοκρατία, την κοινωνική δικαιοσύνη και την αξιοκρατία, ώστε να μπορέση ο πατριωτικός λαός της ελληνικής Κύπρου να εκδηλώση την αγανάκτηση και την αηδία του προς την εθνική ταπείνωση, την προσωπολατρία, τη δουλόφρονα κολακεία και την πνευματική φίμωση προς το ρουσφέτι και τον παραγωντισμό.

Τρόμο προκάλεσε στον Μακάριο, στους περί αυτούν και στους κομμουνιστές, η ελληνοπρεπής απόφαση μας. Φοβήθηκαν την εκδήλωση της οργής του εξαπατηθέντος λαού της Κύπρου. Συγχύστηκαν όταν είδαν πως εμείς, οι λίγοι, αψηφούντες την παντοκρατορίαν του Μακαρίου, τις απειλές, τις διώξεις και την τρομικρατία, είμαστε αποφασισμένοι να αγωνισθώμεν για την πραγματοποίησιν των πόθων του λαού, να μιλήσουμε και να διαφωτίσουμε το λαό. Πελιδνοί και τρομοκρατημένοι οι αντίπαλοι μας, οι αντίπαλοι του αγνού κυπριακού λαού, κατέφυγον και πάλι στην τρομοκρατίαν, στη βία, στις απειλές, στις πιέσεις, στην παρακολούθηση κάθε αντιφρονούντος. Εφαρμόστηκεν ακόμα μια φορά η συνωμοσία της σιωπής. Προσπάθησε ο Μακάριος να πνίξη τη φωνή μας, τη φωνή του δικαίου και της αληθείας. Ο λαός δεν έπρεπε να ακούση τις απόψεις μας. Εξαναγκάστηκε ο τύπος να μη δημοσιεύη ούτε γραμμή από τις προγραμματικές μας δηλώσεις και τις ομιλίες μας. Διατάχτηκεν η διεύθυνση του ΡΙΚ να μας αρνηθή να μιλήσουμε από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Πιέστηκαν τα διάφορα σωματεία, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, οι καθηγητές, οι κοινοτάρχες, οι διωρισμένοι δήμαρχοι, γυμνασιάρχες και άλλοι εξαρτώμενοι καθ' οιονδήποτε τρόπο από την κυβέρνηση να εκδηλώσουν τη δουλόφρονη συμπαράσταση των προς τον ισχυρό Μακάριο. Δεν ετόλμησεν ο δημοφιλής Μακάριος, ο οποίος κομπάζει ότι το 95% του λαού τον υποστηρίζει να αποδεχθή τη δημοκρατική απαίτηση μας προς σχηματισμόν υπηρεσιακής κυβερνήσεως, ώστε να διεξαχθουν γνήσιες και ελεύθερες εκλογές. Δεν απάντησεν ακόμη ο Μακάριος στην πρόσκληση μας για συζήτηση υπό ουδέτερο διαιτητή από της τηλεοράσεως πάνω στα προβλήματα που αφορούν

τον κυπριακό λαό. Αισθάνεται ένοχος ο Μακάριος και φοβάται το φως και την αλήθεια. Εμείς, αν και λίγοι, επιζητούμε το φως και την αλήθεια.

Αγωννίζεται όμως ο Μακάριος, αγώνα μάταιο. Η αλήθεια και το δίκαιο οπωσδήποτε θα επικρατήσουν. Ελπίζει ότι θα μας συντρίψη στις ελογές. Εκείνος όμως που θα συντριβή είναι ο Μακάριος, τα κάστρα του ψεύδους και της προδοσίας θα καταρρεύσουν. Το αποτέλεσμα των εκλογών θα είναι ένα ηχηρό ράπισμα στον περιφρονητή των πόθων και των ιδανικών του λαού.

Ο Μακάριος μετά την υποβολή της υποψηφιότητος του δήλωσε πως δεν θα κατέλθη σε προεκλογικό αγώνα. Βέβαια τον προεκλογικό αγώνα ανέλαβαν οι μπράβοι του και κυρίως οι κομμουνιστές. Ο ίδιος όμως αποφεύγει τον προεκλογικό αγώνα όχι για κανένα άλλο λόγο, αλλά κυρίως γιατί δεν έχει κανένα πολιτικό πρόγραμμα να παρουσιάση, ενώπιον του λαού. Ποτέ ο Μακάριος δεν είχε πολιτικό πρόγραμμα. Το μοναδικό του πολιτικό μέλημαα είναι πως να κρατηθή στην εξουσία.

Είναι στ' αλήθεια πρωτοφανές να διεξάγωνται εκλογές σε μια υποτιθέμενη δημοκρατική χώρα και ο ένας των υποψηφίων, ο ισχυρότερος να καλή το λαό να τον ψηφίση χωρίς να νοιώθει την υποχρέωση αν πη στο λαό πως θα κυβερνήση. Βρίσκεται σήμερον ο Μακάριος σε πολύ δύσκολη πολιτική θεση, γιατί πολλές υποσχέσεις έδωσε μέχρι τώρα στον κυπριακό λαό ο Μακάριος, και πολλούς όρκους έκανε, χωρίς κανένα όρκο να τηρήση και καμμιά υπόσχεση να πραγματοποιήση.

Τι μπορεί να υποσχεθή και να γίνει πιστευτός; Να υποσχεθή ότι θα αγωνιστή για να λύση κατά τρόπο ικανοποιητικό και μόνιμο το εθνικό πρόβλημα; Η σκληρή πραγματικότητα θα τον διαψεύση. Γιατί επί 18 ολόκληρα χρόνια χειριζόταν το βασικώτερο τούτο πρόβλημα του κυπριακού λαού, για να μας οδηγή από το κακό στο χειρότερο, μέχρι που φτάσαμε σήμερα σε τόσο τραγική κατάσταση ώστε να αναμένουμε την Τουρκία να μας επιβάλη τη λύση που θέλει, την ομοσπονδοποίηση ή το διαμελισμό. Ηδη ανακοινώθηκε πρόθεση της Τουρκίας για αεροπορική και ναυτική σύνδεση με τους τουρκοκυπρίους.

Να υποσχεθή ο Μακάριος ότι θα κυβερνήση δημοκρατικά και θα σεβασθή την ελευθερία της σκέψεως και του λόγου; Η αυταρχικότης και αυθαιρεσία, με την οποία εκυβέρνησε τον τόπον επί 8 ολόκληρα χρόνια, η δίωξη των πολιτικών του αντιπάλων και η φίμωση των πνευματκών ανθρώπων, θα καταστήσουν αναξιόπιστη την υπόσχεση του.

Να υποσχεθή πως θα λύση τα οικονομικά προβλήματα των δημοσίων υπαλλήλων, θα θεσπίση για τη δημόσια υπηρεσία κανονισμούς, οι οποίοι θα εξασφαλίζουν την επαγγελματική σταδιοδρομία του υπαλλήλου από την επέμβαση εξωϋπηρσιακών κομματικών παραγόντων, πως θα καταργήση τα μέσα για την εύνοια και θα επιβάλη την αρχή της αξιοκρατίας; Ο Μακάριος μπορεί να υποσχεθή τέτοια πράγματα, ο οποίος σ' όλο το διάστημα της οκτάχρονης διακυβερνήσεως του έπραξεν εντελώς τα αντίθετα.

Να υποσχεθή ότι θα ανυψώση την κοινωνικήν και οικονομικήν θέσιν των εκπαιδευτικών, προς τους οποίους τόσον αυτός, όσον και τα μέλη της κυβερνήσεως του συμπεριφέρθησαν κατά τρόπο περιφρονητικό, εξευτελιστικό στην πνευματική ηγεσία του τόπου;

Να υποσχεθή πως θα ασκήση δίκαιη κοινωνική πολιτική, πως θα θεσπίση συντάξεις για τους αγρότες, πως θα ιδρύση ταμεία ασφαλίσεως των γεωργικών προϊόντων, πως θα επιβάλη αγορανομία, πως θα φροντίση για τη βελτίωση της θέσεως των εργατών, πως θα κτίση

εργατικές κατοικίες; Η αδιαφορία που επέδειξε καθόλη την περασμένη οκταετία για την προστασία και ενίσχυση των οικονομικώς ασθενεστέρων, να φροντίση για την υγεία του λαού, όταν η κυβέρνηση του διέλυσε την δομόσια ιατρική υπηρεσία. Εις το προς την Κυβέρνηση υπόμνημά τους οι κυβερνητικοί γιατροί αποδεικνύουν πως όλοι οι γιατροί των νοσοκομείων όλης της Κύπρου δυσκόλως θα μπορούσαν να επανδρώσουν μόνο το νοσοκομείο της Λευκωσίας, αν εφαρμοζόταν ο νόμος της Μητρός Πατρίδος περί επανδρώσεως των κρατικών νοσοκομείων της Ελλάδος. Κατά το 1966, ανφέρεται στο ίδιο υπόμνημα, 100 περίπου γιατροί εξήτασαν 828.195 ασθενείς εις τα εξωτερικά ιατρεία και παρακολούθησαν άλλες 30.000 εσωτερικούς ασθενείς. Και ενώ αυτή είναι η κατάσταση των κρατικών νοσοκομείων από απόψεως προσωπικού, η Κυβέρνηση με τη συμπεριφορά της εκδιώκει και τους υπάρχοντες γιατρούς. Κακή μεταχείρησις, απρογραμμάτιστοι αψυχολόγητοι μεταθέσεις, έλλειψις εκτιμήσεεως του δύσκολου έργου του γιατρού, χρήσις της αστυνομίας διά την κατά πόδας παρακολούθησιν των ιατρών, προαγωγαί περιριωσμέναι και ουχί πάντοτε κατ' αξίαν, του επαγγέλματος" είναι μερικοί από τους λόγους που εξαναγκάζουν τους κυβερητικούς γιατρούς να εγκαταλείψουν την υπηρεσίαν τους στα δησόσια νοσοκομεία. Η κατάστασις όσον αφορά εις τα φάρμακα που παρέχουν αι ιατρικαί υπηρεσίαι του κράτους, ολίγον διαφέρει από αξιοθρήνητος. Χιλιάδες χάπια παραμένουν από πολλών ετών αδιάθετα αναφέρει το αντέρω υπόμνημα.

Να υποσχεθή ο Μακάριος πως θα φροντήση για τη μόρφωση του λαού, για την παροχή δωρεάν παιδείας, για την ποιοτική άνοδο της παρεχομένης εις τα σχολεία μας μορφώσεως, αυτός που κατράφερε με την αδιαφορία της κυβερνήσεως του για την εκπαίδευση να καταστήση την αγγλική σχολή το καλύτρο σχολείο της Κύπρου;

Να υποσχεθή πως θα λύση ττα προβήματα των τουρκοπλήκτων, αυτός που επέδειξε τόσα χρόνια απόλυτη διαφορά για την τύχη των θεμάτων της δικής του αλλοπρόσαλλη πολιτικής;

Να υποσχεθή ότι θα εξασφαλίση οικονομκή ευημερία στο λαό, αυτός που ωδήγησε στη χρεωκοπία τη μέγιστη πλεοιονότητα του λαού; Μόνο οι δημόσιοι υπλληλοι και καθηγητές χρεωστούν μόνο στα ταμιευτήρια τους σήμερα 700.000 λίρες. Να υποσχεθή άραγε ο Μακάριος δίκαιη κατανομή του εθνικού πλούτου; Οι πλειστοι του περιβάλλοντος του κατέστησαν μεγιστάνες του πλούτου σε διάστημα οκτώ χρόνων, ανθυρωποι που δεν διέθεταν πιο μπροστά τίποτε σχεδον άλλο, εκτός από τα ρούχα που φοροούσαν;

Να υποσχεθή πως θα χρησιμοποιήση μορφωμένους, ικανούς και άξιους ανθρώπους στα διάφορα υπουργεία και στις σημαντικές δημόσιες θέσεις, αυτός που κατά κανόνα διάλεγε

μέχρι σήμερα ανθρώπους ημιμορφώτους και αμορφώτους άπειρους και ανάξιους, ανθρώπους χωρίς προσωπικότητα και εύρος για να κυβερνά σαν απόλυτος άρχων;

Να υποσχεθή τέλος ο Μακάριος ότι θα εμπενύση στο λαό τα ιδανικά της πίστεως και της πατρίδος αυτός που συνεργάζεται για την ικανοποίηση της πολιτικής του φιλοδοξίας και τους διώκτες των ιδανικών τούτων τους άθεους και απάτριδες κομμουνιστές;

Τι θα μπορούσε λοιπόν να υποσχεθή στις προεκλογικές του ομιλίες ο Μακάριος, αφού μέχρι σήμερα η πολιτική του προκάλεσε σ' ολους τους τομείς της δημόσιας ζωής και μόνον ερείπια; Ο ίδιος προτιμά και κάνη "βαρυσημάντες" δήθεν δηλώσεις μετεκλογικώς την επομένη των εκλογών.

Οταν στις 12 του Γεννάρη, ο Μακάριος γνωστοποίησε την απόφαση του να ζητήση την επανεκλογή του, δήλωσε πως εντός μηνός περίπου θα διατυπωθή λεπτομερώς έγγραφον κείμενον συντάγματος δυνάμεων να αποτελέση βάσιν συζητήσεως, γιατί δεν τολμά να δώση το κείμενο του συντάγματος στη δημοσιότητα, πριν από τις εκλογές αφού μάλιστα παρήλθε καιρός περισσότερος από μήνα; Στις ίδιες δηλώσεις του ανέφερε πως θα επιδιώξη λύση "εντός των πλαισίων του εφικτού, τα οποία δεν συμπίπτουν πάντοτε με τα πλαίσια του ευκταίου", τηρεί όμως σιγήν ιχθύος στις εκλογές, σαφώς, ποια είναι τα πλαίσια του εφικτού. Εάν το κείμενο του συντάγματος, το οποίον ανέφερεν ο Μακάριος και η λύση εντός των πλαισίων του εφικτού συμφέρουν στον ελληνικό λαό της Κύπρου και θα τα δεχθή ο λαός ευχαρίστως, γιατί δεν σπεύδει ο Μακάριος να τα αναγγείλη για να μας αποστομώση; Εφ' όσον δεν κάμνει τούτο ο Μακάριος αποδεικνύεται, χωρίς καμιά αμφιβολία πως ο κυπριακός λαός οδηγείται και πάλιν εν αγνοία του προς νέα εθνική συμφορά.

Τα δημοσιογραφικά όργανα του Μακαρίου άδικα προσπαθούν να εξουδετερώσουν την απήχηση που βρίσκουν οι απόψεις μας μεταξύ των ευρέων στρωμάτων του αγνού και πατριωτικού λαού της Κύπρου. Διαστρεβλώνουν τους λόγους μας, γράφουν πως υποστηρίζουμε το σχέδιο Ατσησον. Η εθνική πολιτιτή μας είναι σαφής και κρυστάλλινη. Μια λύση για μας υπάρχει στο κυπριακό πρόβλημα, κι' αυτή είναι η ένωση. Απαντούμεν όχι στις τουρκικες απαιτήσεις, όχι στις επεμβάσεις των ξένων δυνάμεων. Η Τουρκία ουδέν δικαίωμα έχει επί της Κύπρου. Δεν τρέφουμε καμμιά εχθρότητα προς του τούρκους της Κύπρου. Θέλουμε να ζήσουμε με αυτούς σε πλήρη συνεργασία και ειρήνη, δεν θα ανεχθούμε όμως να μας επιβάλει η τουρκική μειονότητα τη θέληση της. Η γηγενής πλειονότης των κατοίκων της Κύπρου, οι Ελληνες, θα αποφασίσουν την εθνική τύχη της Κύπρου. Ομοσπονδιακές, διχοτομικές συνεταιρικές λύσεις είναι απαράδεκτες σε μας, γιατί σε κανένα δεν συμφέρουν, ούτε στους Ελληνες ούτε στου Τούρκους της Κύπρου, Θα πολεμήσουμε λοιπον κάθε λύση που αποτελεί εμπόδιο στην Ενωση, κάθε λύση που αποκλείει το δικαίωμα της αυτοδιαθέσεως. Αυτή είναι η θέση μας πάνω στο εθνικό πρόβλημα, αγωνιζόμαστε για την αυτοδιάθεση, για την ένωση του κυπριακού λαού. Ο Μακάριος όμως και οι σύμμαχοι του, γιατί αγωνίζονται; Αγωνίζονται για την αδέσμευτη τουλάχιστον ανεξαρτησία; Οχι κύριοι, ο Μακάριος, οι συνεργάτες του και οι κομμουνιστές του, αγωνίζονται για να διατηρήσουν τα αξιώματα τους και να κρατήσουν την Κύπρο μακράν από την Ελλάδα. Αγωνίζονται, υποστηρίζουν, για ρεαλιστική εφικτή λύση, κι' είναι πρόθυμοι να προβούν σε απαράδεκτες παραχωρήσεις προς τους Τούρκους, αρκεί να εμποδίσουν την Ενωση.

Οι Τούρκοι κτυπούν την πόρτα μας με την ενίσχυση ξένων δυνάμεων και όμως η κυβέρνηση μας ασχολείται με φτηνή προπαγάνδα. Ούτε στο παρελθόν, ούτε στο παρόν επέδειξε σθένος και αξιοπρέπεα εθνική. Μήπως ο ίδιος ο Μακάριος δεν απέκλεισε το δικαίωμα αυτοδιαθέσεως του κυπριακού λαού και μαζί με αυτό και τη ένωση, το Σεπτέμβρο του 1958, δηλαδή πέντε μήνες πριν υπογραφούν οι Συνθήκες Λονδίνου- Ζυρίχης με την συνέντευξη του που έδωσε τότε στη Βαρβάρα Κασλ, μέλους του Εργατικού Κόμματος της Αγγλίας. Τι να πη κανείς για την σύλληψη του τουρκικού πλοιου Ντενίζ το 1959 φορτωμένο όπλα πράγμα που τούδινε την ευκαιρία να καταγγείλη τις συφωνίες της Ζυρίχης; Τι να πη κανείς για τη συμπεριφορά του στις Αθήνες μετά την επιστροφή του από τις Σεϋχέλλες; Ο Κυριακός λαός αγωνιζόταν ένοπλα κι' αυτός εφρόντιζε για τη προσωπική του προβολή και την εξεύρεση μέσων που να διατηρούν την μνήμη του για πάντα. Τι να πη κανείς για την υπόθεση Ντενκτάς που γίναμε ρεζίλι; Να τον κατηγορούμε σαν αρχιτρομοκράτη και όταν τον συλλαμβάνουμε να τον αφήνουμε ελεύθερο μετά τιμών. Είναι αμέτρητα τα παραδείγματα αναξίου εθνικού χειρισμού.

Εμείς κύριοι δεν έχουμε μόνο επί του εθνικού θέματος σαφή πολιτική γραμμή. Εχουμε σαφές πολιτικό πρόγραμμα σ' όλους τους τομείς της δημοσίας ζωής.

Φιλοδοξούμε να αντικαταστήσουμε το απολυαρχικό μονοκρατικό κεθεστώς του Μακαρίου με μια γνήσια δημοκρατική και ελεύθερη πολιτική ζωή, ώστε ο κάθε πολίτης και το κάθε κόμμα να έχη το δικαίωμα να εκφράζη ελεύθερα τις απόψεις του να επικοινωνή με το λαό και να διαφωτίζη αυτόν να παίζη υπεύθυνο ρόλο στη διοίκηση και στη διαμόρφωση της πολιτικής και εθνικής τύχης της νήσου μας.

Φιλοδοξούμε να καταργήσουμε την ευνοιοκρατία και τα μέσα την προσωπολατρία και την κολακεία και να επιβάλουμε την αρχή της ισότητας και της αξιοκρατίας.

Φιλοδοξούμε να προσφέρουμε επαγγελματική ασφάλεια στις τάξεις των δημοσίων υπαλλήλων, να βελτιώσουμε το βασικό επίπεδο της εργατικής και αγροτικής τάξεως.

Φιλοδοξούμε να ανορθώσουμε την εκκλησία και την Παιδεία ώστε να αποτελέσουν τους δύο φωτεινούς φάρους που θα οδηγούν τον λαό στην ηθική πνευματική και οικονομική πρόοδο. Θα αναζωογονήσουμε την ψυχή του λαού, την πίστη στα εθνικά και ηθικά ιδανικά, γιατί τότε μόνον ο Ελληνικός λαός της Κύπρου θα μεγαλουργήση και θα φανή αντάξιος της εθνικής του ιστορίας. Λαός που πιστεύει στα ιδανικά δεν παραδίδεται αμαχητί στις κατακτητικές ορέξεις της Τουρκίας και ούτε ανέρχεται να καθορίζουν το μέλλον του το 18% του πληθυσμού.

Η επικράτηση της κοινοτικής δικαιοσύνης και η δικαία κατανομή του εθνικού πλούτου αποτελούν βασικούς στόχους του πολιτικού μας προγράμματος. Είναι για μας απαράδεκτο άλλοι να έχουν σε χλιδή και άλλοι να πένωνται. Είναι απαράδεκτο να σπαταλάται δημόσιο χρήμα για την εξηγορά ανθρώπων και τη διαφθορά συνειδήσεων και τα θύματα της τουρκικής ανταρσίας να αγνοούνται και να εμπαίζονται.

Ζούμε, κύριοι, στον 20ον αιώνα, τον αιώνα της επιστήμης. Η επιστημονική γνώση πρέπει να αποτελή το μόνο μέσο με το οποίο να μελετώνται και να αντιμετωπίζωνται τα προβλήματα του τόπου. Είναι ως εκ τούτου απαράδεκτο και να αντιμετωπίζωνται τα προβλήματα του τόπου. Είναι ως εκ τούτου απαράδεκτο να κατέχουν υπουργεία, έδρες στη Βουλή, ανώτερες δημόσιες θέσεις άνθρωποι αγράμματοι ή ημιμαθείς. Ηδη όμως πληρώνει ακριβά ο λαός τους αυτοσχεδιασμούς και την προχειρότητα των υπουργών του Μακαρίου. Οι

μορφωμένοι και πεπειραμένοι πρέπει να αξιοποιηθούν για το καλό του τόπου. Σ' αυτούς ανήκει η ηγεσία.

Το πολιτικό μας πρόγραμμα (το) αναπτύξαμε λεπτομερώς στις προγραμματικές μας δηλώσεις προς τον τύπο. Το πρόγραμμα τούτο δεν είναι τέλειο. Δεν θα φεισθώμεν όμως κόπων και χρόνου, για να καταρτίσουμε πρόγραμμα πραγματικά ριζοσπαστικό και αναγεννητικό.

Κύριοι, δεν αυταπατόμαστε. Γνωρίζουμε πως οι συνθήκες κάτω από τις οποίες αναλάβαμε τον τιτάνιο εθνικό και δημοκρατικό μας αγώνα, είναι δυσμενέστατες για μας. Οι αντίπαλοι μας είναι πανίσχυροι. Είναι πανίσχυροι σ' όλους τους τομείς. Και την πντοδυανμία τους την εφαρμόζουν και στο θέμα της ψηφοφορίας με το να μας μεχερίζονται άδικα. Απερριψαν κάθε δίκαιον αίτημα μας. Απέρριψαν το αίτημα μας να μη χρησιμοποιηθή η φωτογραφία στο φηφοδέλτιο. Απέρριψαν την αίτηση μας για να συνοδεύση αντιπρόσωπος μας τις κάλπες. Οι κάλπες στα τετρακόσια εκλογικά κέντρα που υπάρχουν περίπου, θα μεταφερθούν και θα επιστραφούν στην Λευκωσία από την αστυνομία. Δεν δέχονται αντιπρόσωπο μας να παρευρίσκεται μέσα στο αυτοκίντηο της αστυνομίας κατά τη μεταφορά των καλπών. Απλώς επιτρέπουν να ακολουθή σε άλλο αυτοκίνητο.

Εμείς είμαστε προσωρινά αδύνατοι. Οι αντίπαλοι μας διαθέτουν όλα τα μέσα. Εμείς δεν διαθέτουμε κανένα μέσο. Φαινόμαστε λίγοι τώρα. Τούτο όμως δεν μας απογοητεύει γιατί έχουμε το δίκαιο και την αλήθεια με το μέρος μας.

Τις προσεχείς προεδρικές εκλογές δεν (τις) θεωρούμε σαν τέρμα του αγώνα μας αλλά αφετηρία. Ο αγώνας μας θα συνεχιστή πιο έντονος, πιο ωργανωμένος την επομένη των εκλογών. Φιλοδοξούμε να γίνουμε μια ισχυρή, συνεπής και εποικοδομητική αντιπολίτευση. Μια αντιπολίτευση που δεν θα αφήση τον Μακάριο και την Κυβέρνηση του να οδηγή τον λαό στην εθνική και κοινωνική καταστροφή, να λυμαίνεται το λαό και να διαφθείρη το λαό. Θα ενοχλούμε την Κυβέρνηση, θα γίνουμε ο βραχνάς της, όταν ακολουθή εσφαλμένη πολιτική αλλά θα γίνουμε ειλικρινείς συνεργάτες και σύμβουλοι, όταν η Κυβέρνηση ακολουθή ορθή εθνική και κοινωνική πολιτική.

Στην αναγεννητική μας αυτή προσπάθεια, στην προσπάθεια μας να διασώσουμε την Κύπρο απ' την εθνική κοινωνική, πνευματική και οικονομική κατάρρευση, καλούμεν όλους εσάς και όλο τον κυπριακό λαό να μας συμπαρασταθή, να μας αγκαλιάση για το καλό των παιδιών μας, για τη σωτηρία της πατρίδας μας. Κηρύσσουμε με τις εκλογές αυτές τον ανυποχώρητο αγώνα για την εθνική και κοινωνική αναγέννηση του τόπου μας. Υποσχόμαστε ότι δεν θα επιτρέψουμε τίποτε να μας εμποδίση στον αγώνα μας. Υποσχόμαστε ενώπιον Θεού και ανθρώπων, ότι το αίμα που εχύθη για τους αγώνες του λαού μας, δεν θα αφίσουμε να πάη χαμένο. Το αναγεννητικό σάλπισμα μας θα καλύψη κάθε γωνιά της κυπριακής γης,

Ζήτω ο αδούλωτος ελληνισμός της Κύπρου.

Ζήτω η ένωσις,

Ζήτω το ελληνικό έθνος.