21.9.56: Ο Νίκoς Σαμψώv και o Πραξιτέλης Βoγαζιαvός εκτελoύv τov εξάδελφo της Λαίδης Χάρτιγκ, συζύγoυ τoυ Κυβερvήτη της Κύπρoυ, στηv Παλλoυριώτισσα.

S-1261

21.9.1956: Ο ΝΙΚΟΣ ΣΑΜΨΩΝ ΚΑΙ Ο ΠΡΑΞΙΤΕΛΗΣ ΒΟΓΑΖΙΑΝΟΣ ΕΚΤΕΛΟΥΝ ΤΟΝ ΕΞΑΔΕΛΦΟ ΤΗΣ ΛΑΙΔΗΣ ΧΑΡΤΙΓΚ, ΣΥΖΥΓΟΥ ΤΟΥ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ, ΣΤΗΝ ΠΑΛΛΟΥΡΙΩΤΙΣΣΑ

Ο Νίκος Σαμψών και οι άνδρες του είχαν πάρει φόρα και δεν θα έμεναν τις επόμενες μέρες με σταυρωμένα τα χέρια.

Τον Ιούλιο του 1956 ο Κυβερνήτης Σερ Τζων Χάρτιγκ πίστευε ότι είχε επιτύχει μεγάλα κτυπήματα στην ΕΟΚΑ και ότι απέμεναν τα τελευταία υπολείμματά της.

Και μέσα σ' αυτό το πλαίσιο, με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο στην εξορία η αποικιοκρατική Κυβέρνηση θεωρούσε ότι θα μπορούσε να βρει αντικαταστάτες του στις προσπάθειες της να εφαρμόσει νέο σύνταγμα στην Κύπρο.

Ετσι απέστειλε στην Κύπρο το συνταγματολόγο Λόρδο Ράντγκλιφ για να υποβάλει νέες συνταγματικές προτάσεις.

Ο αρχηγός της ΕΟΚΑ όμως είχε καλέσει τους πολιτικούς παράγοντες να αρνηθούν να συζητήσουν μαζί του νέες προτάσεις εφ όσον απουσίαζεν ο πολιτικός ηγέτης του αγώνα Αρχιεπίσκοπος Μακάριος και μάλιστα στην εξορία.

Η άφιξη του Λόρδου Ράνγκλιφ προγραμματίστηκε για τις 21 Σεπτεμβρίου 1956 και διαφημίστηκε μάλιστα από το ελεγχόμενο κυπριακό ραδιόφωνο.

Αυτή την ανακοίνωση άκουσε από το ραδιόφωνο ο ηγέτης των "Ατρωτων" Νίκος Σαμψών, και όπως αφηγήθηκε αργότερα "πέρασε από το μυαλό μου σαν αστραπή η ιδέα να καταφέρουμε ένα πλήγμα εναντίον των αποικιοκρατών, ακριβώς την ίδια ώρα που θα έφθανε ο Λόρδος Ράνγκλιφ, ώστε να υποδεχθούμε τον "υψηλό ξένο" όπως άρμοζε σε Ελληνες Κυπρίους αγωνιστές".

Ο Νίκος Σαμψών σκέφθηκε ακόμα ότι μια τέτοιου είδους υποδοχή του άγγλου συνταγματολόγου θα είχε πολιτική σημασία, εκτός από τη στρατιωτική.

Σε λίγο έθετε σε εφαρμογή το σχέδιο του και εκτελούσε, μέρα μεσημέρι, στην Παλλουριώτισα αυτή τη φορά, ένα άγγλο αξιωματικό, το λοχαγό Ουϊλσων, ξάδελφο της συζύγου του Κυβερνήτη Σερ Τζων Χάρτιγκ.

Σ' αυτή την εκτέλεση ο Νίκος Σαμψών έδειξε όλη του τη μαεστρία και σκοπευτική του δεινότητα. Πυροβόλησε το λοχαγό Ουϊλσων, που ήταν υπεύθυνος του στρατιωτικού Νοσοκομείου της Λευκωσίας (ΒΜΗ), ενώ περνούσε με μεγάλη ταχύτητα με το αυτοκίνητο του έξω από το σημείο στο οποίο είχε στήσει ενέδρα μαζί με συναγωνιστές του αναμένοντας τον πρώτο βρεττανό που θα περνούσε από δίπλα τους.

Εγραψε αργότερα, στην εφημερίδα του Η ΜΑΧΗ στις 9 Μαϊου 1961:

"Πήγα αμέσως στο μεσητικό γραφείο του κ. Χριστούδια, στη διασταύρωση των οδών Πασιάδου και Ευαγόρου, όπου εργαζόταν ο αγωνιστής Γιανάκης Σουγλίδης. Ηταν εντελώς μόνος στο γραφείο και έτσι μας δόθηκε ο καιρός να κουβεντιάσουμε. Του ζήτησα πληροφορίες για τους δρόμους όπου διέμεναν άγγλοι αξιωματικοί.

Ο Γιαννάκης Σουγλίδης αφού συμβουλεύθηκε τα βιβλία του μου έδωσε πολύτιμες πραγματικά πληροφορίες.

Ειδοποίησα αμέσως τον αγωνιστή της ομάδας των "Ατρωτων" Πραξιτέλη Βογαζιανό, να με συναντήσει το ταχύτερο δυνατό στο γραφείο ταξί "Παρθενών", που ανήκε στον αγωνιστή Γεώργιο Αντωνιάδη.

Ο Πραξιτέλης Βογαζιανός, γνωστός ως Πραξής, εγκατέλειψε αμέσως την εργασία του, προσποιηθείς τον ασθενή- εργαζόταν στα Δημόσια Εργα στη Λευκωσία- και με συνάντησε. Του είπα ότι σκοπός μου ήταν να κτυπήσουμε την επομένη, 21 Σεπτεμβρίου 1956 και γι αυτό να μη μεταβεί στην εργασία του.

Ορίσαμε ως τόπο συνάντησης μας το σπίτι του αγωνιστή Στέλιου Πιτσιλλίδη, στις 2 η ώρα. Σχετική ειδοποίηση απέστειλε επίσης στον αγωνιστή Νεοπτόλεμο Γεωργίου Λεφτή, όπως και στις αγωνίστριες Αυγή Γεωργιάδου και Παμπίτσα Κωνσταντίνου.

Ο Λεφτής έφθασε στο μέρος της συνάντησης μας με το αυτοκίνητο του μισή ώρα, πριν από την ώρα που καθορίσαμε.

Σε λίγο έφθασε και ο Πραξής και τους ανακοίνωσα το σχέδιο μου για να κτυπήσουμε στην Παλλουριώτισα.

Ο Λεφτής τότε με ρώτησε το λόγο της επιλογής της Παλλουριώτισας, ως τόπου επιθέσεως. Του είπα οτι σύμφωνα με πληροφορίες που συγκέντρωσα, σε ένα σημείο στο πατριωτικό προάστειο περνούν αρκετοί άγγλοι αξιωματικοί του βρεττανικού στρατού.

Ετσι θα μπορούσαμε να βρούμε ευκολότερα και στόχο Αγγλο αξιωματικό.

Δεν σκοπεύω να κτυπήσουμε σήμερα, τόνισα οποιονδήποτε βρεττανό στρατιωτικό. θα κτυπήσουμε αξιωματικό. Ο Ράντγκλιφ θα νιώσει, έτσι καλύτερα το δικό μας "καλωσόρισμα" και ο Χάρτιγκ θα νιώσει καλύτερα το κτύπημα. Θα δώσουμε έτσι ένα ράπισμα στην αποικιοκρατία, αρκετά ισχυρό, ώστε να αισθανθεί τη δύναμη μας. Αν πιτύχουμε, όπως είμαι βέβαιος, να είστε σίγουροι πως ο Διγενής θα αισθανθεί μεγάλη χαρά και ικανοποίηση. θα είναι μεγαλη επιτυχία για τη ΕΟΚΑ μας.

Και οι δυο συμφώνησαν με όσα τους είπα και αρχίσαμε να μελετούμε το σχέδιο δράσης που καταστρώθηκε σε όλες τις λεπτομέρειες.

Μαζί με το Στέλιο Πιτσιλλίδη, κατεβήκαμε στο κατώγειο του σπιτιού του, όπου ανοίξαμε την κρύπτη της οπλαποθήκης. Διάλεξα δυο περίστροφα τύπου Γουέμπλεϊ Σκωτ, το ένα διαμετρήματος Ο.38 και το άλλο Ο.32. Διάλεξα επίσης κανούργιες σφαίρες, ώστε η επιτυχία να είναι πλέον εξασφαλισμένη και γέμισα τα περίστροφα.

Ακριβώς στις 2 το απόγευμα έφθασαν και οι Αυγή Γεωργιάδου, μαθήτρια της Σχολής Σαμουήλ, και Παμπίτσα Κωνσταντίνου, κυβερνητική υπάλληλος.

Τους εξήγησα ότι θα λάμβαναν μέρος σε μια πολύ σοβαρή επιχείρηση, η επιτυχία της οποίας εξαρτάτο πολύ από τη δική τους συμβολή. Τους εξήγησα επίσης τι θα έκαμναν κατά την επιχείρηση και κατά τη διαφυγή μας.

Σύμφωνα με το σχέδιο η διαφυγή από το σημείο της επίθεσης μας, έπρεπε, για να επιτύχει, να γίνει με μεγάλη ταχύτητα, ώστε οι Αγγλοι να χάσουν τα ίχνη μας.

Η επίθεση έπρεπε να επιτύχει εκατό τοις εκατό, για να μη μπορέσουν οι άγγλοι, με τυχόν σύλληψη οποιουδήποτε από την ομάδα, να μετριάσουν τη σημασία της επιχείρησης μας.

Προτού αναχωρήσουμε για την Παλλουριώτισσα, ο Στέλιος Πιτσιλλίδης, έφερε, όπως συνήθως, ζάχαρη που πήραμε όλοι για να χαλυβδωθούν τα νεύρα μας.

Μπήκαμε στο αυτοκίνητο που οδηγούσε ο Λεφτής και σε λίγη ώρα φθασαμε στην Παλλουριώτισα.

Ο Λεφτής στάθμευσε το αυτοκίνητο του στη διασταύρωση των οδών Πραξάνδρου και Βασιλίσσης Φρειδερίκης, όπου και μας περίμενε. Εμείς δηλαδή ο Πραξιτέλης Βογιαζιανός, η Αυγή Γεωργιάδου, η Παμπίτσα Κωνσταντίνου και εγώ, βαδίσαμε κατά μήκος της οδού Βασιλίσσης Φρειδερίκης προς την οδό Αγίου Ανδρέου.

Κοντά στη διασταύρωση υπήρχε ένα καφενείο του κ. Χρ. Τσαγγαρή που είχε ενοικιασμένο ο Κώστας Καζαντζής, το οποίο διέθετε ωραία βεράντα. Ανεβήκαμε 3-4 σκαλοπάτια και καθήσαμε στη βεράντα με τα περίστροφα κρυμμένα κάτω από τα πουκάμισά μας.

Μόλις καθήσαμε σε ένα τραπεζάκι, μας πλησίασε ένα γκαρσόνι και μας ρώτησε τι θέλαμε να πάρουμε. Τα δυο κορίτσια παρήγγειλαν λεμονάδες, ενώ ο Πραξής κι εγώ παραγγείλαμε καφέδες.

Σύμφωνα με το σχέδιο ο Πραξής κοίταζε προς την οδό Αγίου Ανδρέου, ενώ εγώ, προς την οδό Βασιλίσσης Φρειδερίκης.

Το ίδιο έκαμαν και οι δυο αγωνίστριες. Κάναμε πως κουβεντιάζαμε ενώ στην πραγματικότητα κοιτούσαμε να δούμε Αγγλο αξιωματικό που θα εμφανιζόταν στο δρόμο.

Το γκαρσόνι μας έφερε σε λίγο τα ποτά

που παραγγείλαμε, αλλά δεν του δώσαμε προσοχή όταν άρχισε να μας ρωτά ποιοι είμαστε και αν μπορούσε να μας εξυπηρετήσει αν θέλαμε κάτι.

Οταν έφυγε ο Πραξής είδε ένα στρατιωτικό αυτοκίνητο τζιπ να έρχεται προς την κατεύθυνση του καφενείου. Από μακρυά διακρίναμε τρεις με στρατιωτική στολή μέσα σ αυτό. Ο Πραξής με ενθουσιασμό μου ψιθύρισε: "Ερχονται".

- Εμπρός, είπα τότε, έτοιμοι. Θα τους κτυπήσουμε και τους τρεις.

Στο μεταξύ το στρατιωτικό αυτοκίνητο πλησίαζε.

Παρακολουθούσαμε το στρατιωτικό αυτοκίνητο, το οποίο μας προσέγγιζε ολοταχώς. Τα χέρια μας φούκτωσαν σταθερά τα περίστροφα. Ετοιμαζόμαστε να τα εκκενώσουμε εναντίον του εχθρού.

Οταν, όμως, το αυτοκίνητο μπήκε στο πεδίο βολής αντιληφθήκαμε ότι οι τρεις στρατιωτικοί που επέβαιναν του αυτοκινήτου, από τους οποίους οι δυο αξιωματικοί, ήσαν γάλλοι.

Είχαμε αυστηρότατη διαταγή από τον Αρχηγό Διγενή, για λόγους ειδικής σκοπιμότητας, να μη κτυπούμε τους γάλλους στη φάση εκείνη του αγώνα, αν και οι γάλλοι αποικιστές, σε συνεργασία με τους άγγλους αδελφούς τους, προετοιμάζονταν εμφανώς για επίθεση εναντίον της αδελφής και γείτονος ηρωϊκής χώρας του Νείλου, της χώρας του ελευθερωτή και αναμορφωτή Γκαμάλ Αμπτέλ Νάσσερ, ο οποίος τόσο θαρραλέα έδωσε τη μάχη της ανεξαρτησίας εναντίον του αγγλογαλλικού ιμπεριαλισμού.

Στην περίπτωση αυτή έπρεπε να υπακούσουμε στη διαταγή του αρχηγού. Και υπακούαμε, όπως και σε άλλες παρόμοιες περιπτώσεις, χωρίς να κρύβουμε, όμως, τα αισθήματα μας έναντι των γάλλων αποικιστών.

Πολλές φορές πολλοί μαχητές της ΕΟΚΑ, σκέφθηκαν να κτυπήσουν γάλλους στρατιωτικούς και να δικαιολογήσουν τα συντριπτικά κτυπήματα τους με το επιχείρημα ότι "δεν κατάλαβαν ότι ήσαν γάλλοι.

Οταν αντιληφθήκαμε ότι οι τρεις στρατιωτικοί ήσαν γάλλοι γελάσαμε, και συνεχίσαμε τη συνομιλία μας περί ανέμων και υδάτων.

Πήρα το ποτήρι με το νερό με το μαντήλι μου, για να μην αφήσω δασκτυλικά αποτυπώματα σ' αυτό και έχυσα λίγο στον καφέ μου. Αμέσως έβαλα το μαντηλάκι στην τσέπη μου.

Θα πιω τον καφέ μου, σκέφθηκα, και θα πάρω μαζί μου και το φλυντζανάκι για να μην αφήσω δακτυλικά αποτυπώματα.

Ενώ έπινα τον καφέ μου και κουβεντιάζαμε και κρατούσα το φλυντζανάκι με το αριστερό μου χέρι, είδα στο βάθος του δρόμο ένα στρατιωτικό. Από το πηλίκιο του κατάλαβα ότι ήταν αξιωματικός.

Ερχόταν με το αυτοκίνητο του προς το μέρος που βρισκόμαστε εμείς, προς την οδό Αγίου Ανδρέου. Δεν είπα τίποτα στον Πραξή ή στα κορίτσια. Επρεπε να βεβαιωθώ πρώτα ότι ήταν βρεττανος αξιωματικός.

Οταν το αυτοκίνητο πλησίασε σε απόσταση 20 περίπου μέτρων κινούμενο με αρκετή ταχύτητα, τράβηξα με το δεξιό μου χέρι το περίστροφο από τη μέση μου και φώναξα στον Πραξή:

- Ετοιμοι, κτυπούμε.

Αμέσως ο Πραξής, ο γενναίος αυτός μαχητής της ΕΟΚΑ και επίλεκτο στέλεχος των "Ατρωτων", ανέσυρε το περίστροφο του, διαμετρήματος 0.32. Δεν πρόφθασα να βάλω το φλυντζανάκι στο τραπέζι. Οταν το αυτοκίνητο πλησίασε ακόμα λίγο, σημάδεψα τον άγγλο οδηγό και πάτησα τη σκανδάλη του περιστρόφου μου, διαμετρήματος 0.38.

Η σφαίρα έπληξε τον άγγλο αξιωματικό στην αριστερή πλευρά του σώματος του. Ο βρετανός λοχαγός πάτησε αμέσως φρένα και το αυτοκίνητο σταμάτησε σχεδόν απέναντι μας.

Ο άγγλος λοχαγός γύρισε το σώμα του προς το μέρος μας. Πάτησα ξανά τη σκανδάλη, μια, δυο, τρεις, τέσσερις φορές. Το ίδιο έκαμε και ο Πραξής, ο οποίος πυροβόλησε τρεις φορές.

Ολες οι σφαίρες μας βρήκαν το στόχο τους. Καμιά δεν αστόχησε. Συνολικά ρίψαμε οκτώ πυροβολισμούς εναντίον του βρεττανού λοχαγού, που όπως πληροφορήθηκαμε αργότερα ήταν ο εικοσιεννιάχρονος Λοχαγός Ουίλσων, ανεψιός της Λαίδης Χάρτιγκ.

Κατά τη νεκροψία που έγινε αργότερα αποδείχθηκε ότι τον είχαν πλήξει οκτώ σφαίρες, τρεις διαμετρήματος 0.32 και πέντε διαμετρήματος 0.38.

Το αυτοκίνητο, μάρκας Μερσεντές, χρώματος πράσινου, είχε αριθμό εγγραφής Χ568.

Ομως το όχημα, που αρχικά είχε για λίγο, σταματήσει, ακυβέρνητο πλέον, λόγω του ότι νεκρός πλέον ο βρεττανός Λοχαγός έπαυσε να πατά τα φρένα, άρχισε να κινείται προς την οδό Αγίου Ανδρέου. Σταμάτησε αφού κτύπησε στον τοίχο του μαγαζιού του κ. Αντώνη Μακρή, Σκαρπάρη, στην οδό Αγίου Ανδρέου.

Ρούφηξα τότε όλο το περιεχόμενο του φλυντζανιού μου και το έβαλα στην τζέπη μου, για να μην αφήσω δακτυλικά αποτυπώματα.

Οι δυο αγωνίστριες, ο Πραξής κι εγώ, αρχίσαμε να τρέχουμε προς το αυτοκίνητο μας που ήταν σταθμευμένο με αναμμένη τη μηχανή, στη διασταύρωση των οδών Πραξάνδρου και Βασιλίσσης Φρειδερίκης, με το Νεοπτόλεμο Λεφτή στο τιμόνι.

Μόλις προχωρήσαμε λίγο, άκουσα το θόρυβο ενός αυτοκινήτου που ερχόταν προς το μέρος μας με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Κοντά ήταν ένα σταθμευμένο αυτοκίνητο. Νόμισα ότι το αυτοκίνητο μας κυνηγούσε. Ορμησα πίσω από το σταθμευμένο αυτοκίνητο και σημάδεψα με το περίστροφο μου τον οδηγό του αυτοκινήτου που ερχόταν προς το μέρος μας.

Ηταν αυτοκίνητο, νομίζω, μάρκας Ωστιν, χρώματος μαύρου. Ο Πραξής με τις δυο αγωνίστριες αποτραβήκτηκαν στη δεξιά πλευρά του δρόμου.

Ενώ ετοιμαζόμουν να πατήσω την σκανδάλη, ο Πραξής μου φώναξε: "Οχι, όχι, τον ξέρω είναι Ελληνας, μη πυροβολήσεις".

Πραγματικά δεν πυροβόλησα. Μάθαμε αργότερα ότι ο οδηγός του αυτοκινήτου μόλις άκουσε τους πυροβολισμούς πανικοβλήθηκε και προσπάθησε να διαφύγει από την περιοχή.

Συνεχίσαμε προς το αυτοκίνητο μας. Σε δευτερόλεπτα βρισκόμαστε μακρυά από την περιοχή.

Οταν διαφεύγαμε με το αυτοκίνητο, κοίταξα το ρολόϊ μου. Διαπίστωσα ότι ο άγγλος ανηψιός της Λαίδης Χάρτιγκ, πλήγηκε από τις σφαίρες μας στις 3 μ.μ. ακριβώς. Την ίδια ώρα που έφθανε στη νήσο μας ο βρεττανός Συνταγματολόγος Λόρδος Ράντγκλιφ, την ίδιαν ακριβώς στιγμή που τον υποδεχόταν ο Στρατάργης Χάρτιγκ, συνοδευόμενος από το βοηθό Κυβερνήτη Σιγκλαίρ, την ίδια ακριβώς ώρα που πιθανόν ο στρατάρχης Χάρτιγκ θα ανακοίνωνε με φανφαρονισμό στον υψηλό ξένο του, ότι η ΕΟΚΑ συνετρίβη μια για πάντα.

Οταν μπήκαμε στο αυτοκίνητό μας δώσαμε τα περίστροφα στις αγωνίστριες Αυγή Γεωργιάδου και Παμπίτσα Κωνσταντίνου. Φθάσαμε σε λίγο στο σπίτι του Στέλιου Πιτσιλλίδη, ο οποίος μας περίμενε με αγωνία. Τα κορίτσια βγήκαν από το αυτοκίνητο και του παρέδωσαν τα δυο όπλα. Εμείς συνεχίσαμε με το αυτοκίνητο. Ο Λεφτής με άφησε στην οδό Λήδρας και πήγε στην εργασία του.