11.2.1932 (Πέμπτo Μέρoς). Η έκθεση τoυ Κυβερvήτη της Κύπρoυ Σερ Ρόvαλvτ Στoρρς για τα Οκτωβριαvά. Αvύψωση Ελληvικής σημαίας στηv Κερύvεια και πυρά εvαvτίov διαδηλωτώv με έvα vεκρό. Η σύλληψη τωv κoμμoυvιστώv ηγετώv.

S-552

11.2.1931: (E Μέρος). Η ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΣΕΡ ΡΟΝΑΛΝΤ ΣΤΟΡΡΣ ΓΙΑ ΤΑ ΟΚΤΩΒΡΙΑΝΑ. ΑΝΥΨΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΗΜΑΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΕΡΥΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΥΡΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΔΙΑΔΗΛΩΤΩΝ ΜΕ ΕΝΑ ΝΕΚΡΟ. Η ΣΥΛΛΗΨΗ ΤΩΝ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΩΝ ΗΓΕΤΩΝ. ΣΤΗΝ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟ ΣΚΟΤΩΝΕΤΑΙ ΕΠΙΣΗΣ ΑΠΟ ΠΥΡΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΩΝ ΕΝΑΣ ΑΚΟΜΑ ΔΙΑΔΗΛΩΤΗΣ

47. Η κατάστασις τόσο στην πόλη όσο και στην επαρχία Κερύνειας διατελούσε μέχρι τότε σε ηρεμία. Ο Σάββας Λοϊζίδης και δυο άλλοι ταραξίες γνώσθηκε ότι είχαν μεταβεί στο Δίκωμο, χωριό στους νότιους πρόποδες της οροσειράς της Κερύνειας, για να συνεννοηθούν με τον Επίσκοπο, ο οποίος περιώδευε την επισκοπική περιφέρεια του, μετά δε ακουόταν ότι ο Λοϊζίδης βισκόταν άλλοτε μεν στην Κερύνεια, άλλοτε δε στη Λευκωσία,
η Αστυνομία ανέμενε ότι θα λάμβαναν χώρα ταραχές, αλλά τίποτε δεν συνέβη. Στις 23 ο Διοικητής είχε εισηγηθεί ότι επειδή υπήρχαν 54 Ευρωπαίοι στην πόλη έπρεπε να αποσταλεί ναυτική στρατιωτική προστασία. Πρόθεσε ότι δεν πρόβλεπε οποιανδήποτε ανησυχία και ότι δεν υφίστατο ένδειξη έκρηξης στάσης, πληροφορήθηκε δε αυτός στις 24 ότι θα ήταν δυνατό να αποσταλεί βοήθεια μόνο εάν ανάγγελλε την ύπαρξη σοβαρής περίστασης επείγουσας φύσης. Η Κερύνεια απέχει 16 μίλια από τη Λευκωσία. Συμβουλεύθηκε όπως οργανώσει τους άρρενες βρεττανούς κατοίκους και επισκέπτες σε αμυντικό σώμα. Το ίδιο βράδυ λήφθηκε πληροφορία ότι ο Επίσκοπος Κερύνειας είχε ως σκοπό να επισκεφθεί τη

Λευκωσία, την επομένη, ο δε Διοικητής επιβεβαίωσε τηλεγραφικώς την είδηση. Ηταν πολύ ανεπιθύμητο όπως επιτραπεί στον Επίσκοπο κατά τη στιγμή εκείνη να εκπληρώσει το σκοπο του, αποφασίστηκε δε να μην αφεθεί αυτός να εισέλθει στη Λευκωσία. Ο διοικητής ειδοποιήθηκε τηλεγραφικώς για την απόφαση αυτή.

Οταν πληροφορήθηκε τα γεγονότα ο Διοικητής προσέτρεξε στον τόπο της σκηνής, ανήλθε τις βαθμίδες και αφού βγήκε στον εξώστη κάλεσε το πλήθος να διαλυθεί αμέσως. "Μίλησε μας ελληνικά" φώναξε ο Επίσκοπος και αφού επιστήθηκε περαιτέρω η προσοχή του οδήγησε πίσω την παρέλαση προς τη πόλη. Η ελληνική σημαία κατεβάστηκε και ανυψώθηκε νέα αγγλική.

49. Ο Διοικητής κάλεσε και επέστησε την προσοχή των προκρίτων. Είπε προς αυτούς ότι θα ήσαν υπεύθυνοι εάν παρέλειπαν να εξασκήσουν την επίδραση τους προς παρεμπόδιση περαιτέρω ανυσυχιών. Τα τηλεγραφικά σύρματα είχαν

κοπεί, απέστειλε δε έκθεση για την κατάσταση με αυτοκίνητο. Πρίν από την 12.30 μ. έφθασαν δύο τμήματα στρατού με επικεφαλής ένα λοχία, χρησιμοποιήθηκαν δε για περιπολία και φρούρηση της πόλης προς βοήθεια της αστυνομίας. Θα ήταν δυνατή η φρούρηση των εισόδων προς την πόλη εντελώς καθόλη δε την ημέρα αυξανόταν πολύ το πλήθος στην Επισκοπή. Χωρικοί από γειτονικά χωριά και από μακριά ακόμη εξακολουθούσαν να προσέρχονται. Μερικοί έρχονταν με λεωφορεία τα οποία στάθμευαν σε αρκετή απόσταση από την πόλη και επέτρεπαν έτσι τους γεωργούς να διασχίζουν τους αγρούς και να κατευθύνονται προς την Επισκοπήν. Γύρω στις 8 μ.μ. ο αριθμός αυτών που προσήλθαν εκεί ανερχόταν σε χίλιους περίπου, πολλοί δε από αυτούς έφεραν βαριές ράβδους και τεμάχια από σίδηρο. Κατά τις 9.30 μ.μ. αγγέλθηκε από το Κάρμι, ένα ορεινό

Το πλήθος υποχώρησε αλλά επανήλθε και πάλι. Πυροβολήθηκε δεύτερη βολή ύστερα σπό την οποία το πλήθος αποχώρησε προς την Επισκοπή. Βρέθηκε ότι πληγώθηκαν τρεις στασιαστές, οι οποίοι και μεταφέρθηκαν αμέσως στο νσοκομείο.

Ενας από αυτούς απέθανε.

50. Αφού πήρα την έκθεση από το διοικητή για την κατάσταση, το πρωϊ παρακάλεσα το Ναύαρχο εάν μπορούσε να αποστείλει ένα από τα υδροπλάνα που ήταν προσκολλημένο στα κατραδρομικά ή τώρα που είχε φθάσει ένα επί πλέον καταδρομικό, να επιστρέψει στο καταδομικό στην Αμμόχωστο να ενισχύσει την Κερύνεια, μέχρις ότου αποσταλούν εκεί αρκετοί στρατιώτες προς κατάσβεση των ταραχών και σύλληψη του Επισκόπου. Ναυτική βοήθεια δεν ήταν εντούτοις κατορθώσιμος λόγω απόστασης, Ο αρχηγός των στρατευμάτων είχε διευθετήσει ώστε να σταλεί ένας ουλαλμός μετά την πτώση του σκότους οπότε η σύλληψη του Επισκόπου θα ήταν δυνατό να πραγματοποιηθεί καλύτερα, αλλά δεν μπορούσε μέχρι τότε να διαθέσει περισσότερα από δυο τμήματα. Ηταν απασχολημένος στην εκκαθάριση της κατάστασης στη Λευκωσία, η οποία αποτελούσε το πρώτο και σπουδαιότερο σκοπό του, όπου απεγνωσμένα στοιχεία του πλήθους βρίσκονταν ακόμα σε ενέργεια και όπως αναγγελλόταν, οπλίζονταν με ποικίλα όπλα. Κατόρθωσε να διαλύσει το πλήθος την ημέρα εκείνη χωρίς πυροβολισμούς, με επέλαση στην πόλη με φορτηγό προστατευόμενο από συρματοπλέγματα. Ο κομμουνστής Βατυλιώτης συνελήφθη κατ' αυτόν τον τρόπο ενώ ετοιμαζόταν να μιλήσει προς το λαό και μεταφέρθηκε με φορτηγό υπό φρούρηση.

51. Κατέφθαναν τώρα εκθέσεις για πολυάριθμες διαδηλώσεις και πράξεις καταστροφής περιουσίας και περιφρόνησης του νόμου στα χωριά. Κατά τη συνήθη διάσκεψη με τους συμβούλους μου στις 25 ο διευθύνων τα στρατεύματα αξιωματικός ρωτήθηκε εάν ήσαν αναγκαίες περαιτέρω στρατιωτικές ενισχύσεις από την Αίγυπτο. Απάντησα ότι δεν θα είχε ανάγκη αυτών, αλλά ότι θα ζητούσε κάποιον αριθμό τεθωρακισμένων αυτοκινήτων προς επίσπευση της καταστολής της διατάραξης της τάξης στα χωριά παραδέχθηκε επίσης ότι λόγω της συνεχιζόμενης αποκοπής των τηλεγραφικών συρμάτων, να ζητήσει εγκαταστάσεις ασυρμάτου, γιά όλους τους κεντρικούς σταθμούς στην επαρχία. Η Βασιλική Αεροπορική Δύναμη εγκατέστησε ασύρμαστο στον αστυνομικό σταθμό ανεφοδιασμού στη Λευκωσία και εφόσον παρέμεινε το Ναυτικό, εξασφαλίστηκε ασύρμαστος επικοινωνίας με όλες τις παράλιες πόλεις, εκτός από την Κερύνεια. Οφειλα εντούτοις να αποβλέψω εις τον χρόνο κατά τον οποίο θα αποσύρονταν τα πολεμικά πλοία.

Αποφάσισα όπως ο Επίσκοπος Κερύνειας, ο κομμουνιστής Βατυλιώτης και ο σύντροφος του Κώστας Σκελέας απελαθούν μαζί με τους άλλους ταραξίες.

Ο Σκελέας συνελήφθη αργότερα κατά την ίδια ημέρα στη Λεμεσό, όπου είχε φθάσει από τη Λευκωσία με φυλλάδια με τα οποία ανακοινωνόταν η απόφαση του Κομμουνιστικού Κόμματος να συνταχθεί με τους εθνικιστές.

53. Στην Αμμόχωστο (Βαρώσια) κανένας έλεγχος δεν ήταν δυνατό να εξασκηθεί στο πλήθος και πολλοί χωρικοί ήσαν συναθροισμένοι στην πόλη. Είχε συγκροτηθεί πάνδημο συλλαλητήριο 8.000 περίπου κόσμου στις 24 στο οποίο οι αρχηγοί ανταποκρινόμενοι στην επίστηση της προσοχής τους που τους έγινε αποπειράθηκαν να αποθαρρύνουν τη βιαιπραγία, αλλά εξακολουθούσαν να αμφιλογούν. Οπως ανέφερε όταν σε εκθέσεις, ο λόγος του δημάρχου είχε ως εξής: "Σας έχουμε καλέσει εδώ για να διεκδικήσουμε τα δίκαια μας και για να εγκρίνουμε τα μέτρα που έλαβαν οι αντιπρόσωποι μας. Η θέση μου δεν μου επιτρέπει να προβώ περαιτέρω". Τον διαδέχθηκε ο Αρχιμανδρίτης ο οποίο είπε προς το πλήθος ότι η ελευθερία δεν μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς θυσίες και αίματα, αλλά πρόσθεσε ότι ο αγώνας γι' αυτήν όφειλε να γίνει με νόμιμα μέσα. Αλλοι ακολούθησαν την ίδια γραμμή και ζήτησαν από το πλήθος να διαλυθεί ήσυχα. Αρκετη εχθροπραξία επιδείχθηκε για τούτο κατά των αρχηγών. Ο γραμματέας της αστυνομίας ο

54. Στις 25 (Οκτωβρίου) το καταδρομικό "Κολόμβος" έφθασε και αποβίβασε 30 ναύτες. Ο κύριος διοικητής επέστρεψε από το ταξίδι του με άδεια στην Αγγλία και ανέλαβε

ως θαλάσσιο λουτρό από την αγγλική κοινότητα λίγο έξω από την πόλη παραδόθηκε στη φωτιά. Εγινε αποβίβαση πρόσθετων δυνάμεων από το βασιλικό πολεμικό πλοίο "Κολόμβος", τοποθετήθηκαν δε πρόσθετοι φρουροί. Καμμιά περαιτέρω στάση δεν εξερράγη στην πόλη μετά τη νύκτα εκείνη.

Η έκθεση ήταν όμως μακροσκελής. Ετσι υπήρχε και συνέχεια.