11.2.1932: Τo Γ Μέρoς της έκθεσης τoυ Κυβερvήτη της Κύπρoυ Σερ Ρόvαλvτ Στoρρς για τα Οκτωβριαvά. Στη Λευκωσία η Αστυvoμία πυρoβoλεί εvαvτίov τoυ πλήθoυς πoυ πυρπoλεί τo κυβερvείo. Στη Λεμεσό πυρπoλείται επίσης η oικία τoυ Διoικητή.

S-550

11.2.1931: (Γ Μέρος). Η ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΣΕΡ ΡΟΝΑΛΝΤ ΣΤΟΡΡΣ ΓΙΑ ΤΑ ΟΚΤΩΒΡΙΑΝΑ. ΣΤΗ ΛΕΥΚΩΣΙΑ Η ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΠΥΡΟΒΟΛΕΙ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΠΛΗΘΟΥΣ ΠΟΥ ΠΥΡΠΟΛΕΙ ΤΟ ΚΥΒΕΡΝΕΙΟ. ΣΤΗ ΛΕΜΕΣΟ ΠΥΡΠΟΛΕΙΤΑΙ ΕΠΙΣΗΣ Η ΟΙΚΙΑ ΤΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΗ

απόσπασμα των ροπαλοφόρων να επιτεθεί και πάλι, τη δε φορά αυτή από τη δυτική πλευρά του οικήματος. Η επίθεση εκτοξεύθηκε υπό χάλαζα λίθων και δεν κατόρθωσε προηγουμένως να προσεγγίσει μερικούς από τους μαθητές που βρίσκονταν μπροστά στο οίκημα. Ησαν τόσο εξερεθισμένοι ώστε καθόλου δεν έλαβαν υπόψη τα όσα τους ανέφερε. Αφού διέταξε το απόσπασμα που έφερε πυροβόλα όπλα να ετοιμασθεί βγήκε και πάλι για να καταπεισθεί ότι καμμιά άλλη μέθοδος, εκτός του πυροβολισμού δεν υπήρχε προς αναχαίτηση της στάσης. Οδήγησε τό το απόσπασμα των πυροβολητών από γύρω από το πίσω μέρος του κτιρίου προς την ανατολική πλευρά. Στο μέρος τούτο μπορούσε κάποιος να δει περαιτέρω απόπειρες προς εμπρησμό. Ο διοικητής διάβασε το θέσπισμα για στάση, η έννοια του οποίου εκφωνείτο επίσης ελληνικά από κάποιον αστυνομικό. Η σάλπιγγα ήχησε και δόθηκε προειδοποίηση και πάλι μεγαλόφωνα. Περίπου 100 από το πλήθος ήσαν θεατοί και ενώ αυτοί κατ' αρχήν αποσύρθηκαν επέστρεψαν γρήγορα πίσω εκστομίζοντες μεγαλοφώνως ύβρεις κατά της αστυνομίας. Η σάλπιγγα ήχησε εκ νέου και δόθηκε η διαταγή προς πυροβολισμό. Το απόσπασμα απολούμενο από δώδεκα άνδρες διατάχθηκε να πυροβολήσει μια βολή ο κάθε ένας και να σημαδεύση το πλήθος στα πόδια. Οι αστυνομικοί πυροβόλησαν τον αριθμό βολών που διατάχθηκαν, επακολούθησαν δε μερικοί διασκορπισμένοι πυροβολισμοί. Το πλήθος διασκορπίστηκε και καταδιώχθηκε από την Αστυνομία η οποία διατάχθηκε να εφορμήσει και απαλλάξει τα γήπεδα από το πλήθος. Δυο πληγωμένοι στασιαστές έκειντο στο έδαφος, πληγώθηκαν δε επτά εν όλω ένας από τους οποίους απέθανε αργότερα. Σχεδόν συγχρόνως οι φλόγες από τα περαπετάσματα προς τη δυτική γωνιά της πρόσοψης του οικήματος απλώθηκαν στη στέγη και κατακυρίευσαν την όλη οικοδομή η οποία μετά από πέντε λεπτά έγινε ολοσχερώς παρανάλωμα του πυρός. Οι αστυνομικοί ανήγγειλαν ότι τα γήπεδα ήσαν απαλλαγμένα στασιαστών. Ηταν τότε ακριβώς λίγο μετά την 11η μ.μ. ώρα. Ζητήθηκε ιατρική βοήθεια για τους πληγωμένους και εγώ φουρούμενος από δύο αστυνομικούς αναχώρησα με αυτοκίνητο και κατευθύνθηκα με τον προσωρινό Αποικιακό γραμματέα στην κατοικία του αποικιακού γραμματέα. Περάσαμε μικρές ομάδες θεατών κατά μήκος του δρόμου. Οι διαδηλώσεις στην πόλη κράτησαν μέχρι την 1η π.μ. ώρα.

Ηταν δε βέβαιο ότι περαιτέρω ανταγωνισμοί και ταραχές θα προέκυπταν και θα όφειλε κάποιος να χειρισθεί τη κατάσταση από την αρχή με σταθερότητα πριν ή θα μπορούσε να συμβεί περισσότερη βλάβη, και του, εάν είναι δυνατό χωρίς προσφυγή στη χρήση των όπλων. Οι πολιτικοί δημεγέρτες είχαν διεγείρει τον όχλο, αλλά δεν μπορούσα και να ακόμη επιθυμούσαν να τον περιορίσουν. Φαινόταν ότι στη Λευκωσία, ο όχλος είχε αναλάβει την αρχηγία. Εάν δε παρόμοιες περιστάσεις εμφανίζονταν και στις άλλες πόλεις και ξαπλώνονταν στα χωριά, ή εάν συνέβαινε να υπάρξει οποιαδήποτε προνενοημένη άσκηση πιθανόν να επακολουθούσε αναρχία σε πολύ ευρεία κλίμακα. Οι ταχύτερες προφυλάξεις ήσαν αναγκαίες για να εξασφαλισθεί το δυνατό της πρόλψηης οποιασδήποτε τέτοιας συνέπειας. Τηλεγράφησα επομένως στον Αξιωματικό που είχε τη γενική αρχηγία των βρεττανικών Στρατευμάτων στην Αίγυπτο κάπως σταλούν αεροπορικώς και όσο το δυνατό γρηγορότερα πρόσθετα στρατεύματα στον Αρχιναύαρχο του στόλου στη Μεσόγειο για την αποστολή αεροπλανοφόρου ή καταδρομικού. ανακοίνωσα με το καλώδιο κάποια έκθεση για την κατάσταση στον προκάτοχό σας και ακύρωσα την άδεια απουσίας που μου παραχωρήθηκε. Ενήργησαν επίσης όπως δοθούν τηλεγραφικές οδηγίες προς τους διοικητές να λάβουν προφυλακτικά μέτρα στις επαρχίες τους και να αναγγέλλουν τηλεγραφικώς την κατάσταση δυο φορές την ημέρα μέχρι περαιτέρω γωνστοποίησης. Ειδοποιήθηκαν ότι είχε επισυμβεί στη Λευκωσία σοβαρή διατάραξη της τάξης.

25. Κατά τη νύκτα ο Αρχιαστυνόμος διέταξε όπως τεθούν φύλακες στις διάφορες θέσεις γύρω από την πόλη, που σημειώνονται στο σχέδιο για την Εσωτερική Ασφάλεια. Παρασκευάστηκε γραφείο για τον αξιωματικό που έχει την αρχηγία των στρατευμάτων στην κεντρική αστυνομία, ο δε προσωρινός αποικιακός γραμματέας διευθέτησε ώστε ορισμένα μέλη από το προσωπικό του διατελούν σε αυτή εκ περιτροπής σε συνεχές καθήκο. Αυτός ο ίδιος διέμενε μαζί μου στην κατοικία για τον Αποικιακό Γραμματέα η οποία συνεδέθη γρήγορα με την κεντρική αστυνομία με απευθείας και πρόσθετη τηλεφωνική γρμαμή. Η τηλεγραφική εταιρεία παρακλήθηκε να υποβάλλει όλα τα ιδιωτικά τηελεγραφήματα για το Εξωτερικό στο γραφείο του αποικιακού γραμματέα προς λογοκρισία, όλα δε τα τηλεγραφήματα για το εσωτερικό θα λογοκρίνονταν από τους Διοικητές. Τα αναγκαία εντάλματα εκδόθηκαν κατάλληλα. Ο διοικητής εξέδωσε μεγάλες έντυπες γνωστοποιήσεις οι οποίες φυλάσσονταν σε διαθεσιμότητα σε όλα τα επαρχιακά κεντρικά γραφεία, που εφιστούν την προσοχή του κοινού, όπως παραμένει κατ' οίκον από την ανατολή μέχρι τη δύση του ηλίου, που απαγορεύουν τις συναθροίσεις πέρα από πέντε πρόσωπα, την οπλοφορία και κάθε προκλητική συμπεριφορά. Τοιχοκολλήθηκαν αυτές στην πόλη κατά την Ανατολή της 22ας.

27. Ο Αξιωματικός που έχει την αρχηγία των στρατευμάτων είχε φθάσει με ένα ουλαμό από το Τρόοδος στις 7.30 π.μ. και ενίσχυσε τις αστυνομικές φρουρές. Τρεις επί πλέον ουλαμοί κατέφθασαν από το Τρόοδος στις 10.30 και η στρατιωτική δύναμη στη Λευκωσία συμποσούντο σε 3 αξιωματικούς, και 91 άνδρες διαφόρων βαθμών. Αναγγέλλονταν ότι λάμβαναν χώρα εξερεθισμένες συναθροίσεις εντός των τειχών της πόλης, αλλά οι οι έξοδοι από την πόλη επιτηρούνταν, κάθε δε σημαίνουσα κυβερνητική υπηρεσία προστατευτόταν. Πρίν από το μεσημέρι ο αρχηγός των στρατευμάτων αποφάσισε να αποστείλει δυο ουλαμούς μέσω Λάρνακας στην Αμμόχωστο προς αποκάθαρση της κατάστασης εκεί.

29. Στην Αμμόχωστο είχε συναθροισθεί πλήθος φαύλων, κατέφθαναν δε συνεχείς εκθέσεις προς τον προσωπρινό διοικητή, ότι επρόκειτο να διενεργηθεί επίθεση κατά της κυβερνητικής περιουσίας.

Αναζητήθηκαν οι αρχηγοί τους και τους επιστήθηκε η προσοχή. Υποσχέθηκαν ότι θα χρησιμοποιούσαν την επήρρεια τους προς παρεμπόδιση της έκρηξης στάσης, αλλά είπαν ότι δεν μπορούσαν να εγγυηθούν την αναχαίτηση του όχλου. Ενας από αυτούς ανέφερε ότι η πολιτική του θα ήταν να παροτρύνει το λαό να

προβάλει παθητική αντίσταση και να ελαττώσει την Κυβερνητική πρόσοδο παύωντας το κάπνισμα, να απόσχει δε να μεταχειρίζεται εισαγόμενα εμπορεύματα. Παρότρυνση εξερεθισμένου όχι στην παθητική ένσταση και αποχή κατά της Κυβέρνησης από το κάπνισμα ήταν βεβαίως ισοδύναμη προς πρόκληση, η δε τέτοια άτοπη αντιφατική διαβεβαίωση υπήρξε χαρακτηριστική της ανεύθυνης και επικίνδυνης αμφιλογίας και των σοβαρότερων ακόμη από τους αρχηγούς κατά τη διάρκεια των ταραχών. Η ανάγκη της θυσίας και αιματοχυσίας, αναφερόταν επίσης ελεύθερα κατά τις ομιλίες τους, στην Αμμόχωστο δε με την ευκαιρία αυτή "η ταπεινότητα των Αγγλων που μάχονται εναντίον

Εκδόθηκαν δε γνωστοποιήσεις με τις οποίες διατάσσετο όπως διατελούν κλειστά όλα τα αδειούχα καταστήματα.

30. Ο Διοικητής Λεμεσού είχε τηλεγραφήσει το πρωί ότι επικρατούσε πλήρης τάξη και ότι δεν ανέμενε ότι θα συνέβαιναν ανησυχίες. Ο αστυνόμος ήταν της ίδιας γνώμης.

Η αστυνομία εκρατείτο στον στρατώνα έτοιμη για κάθε περίσταση επείγουσας φύσης και πρσκαλούνταν εφεδρίες από την επαρχία.

Ησυχία εξακολουθούσε μέχρι τις 6,30 μ.μ. ώρας οπότε κατέφθασαν από τη Λευκωσία δυο φορτηγά αυτοκίνητα προς λήψη προμηθειών. Η αγορά ανοίχθηκε, αλλά καθ' ην στιγμή εξάγονταν προμήθειες από την αγορά για το φορτηγό αυτοκίνητο έγινε συνάθροιση κόσμου. Ο κόσμος έδειξε σύντομα σημεία δυσαρέσκειας γιατί ανοίχθηκε η αγορά για τους βρετανούς στρατιώτες, τελικά δε όρμησαν κατά του αυτοκινήτου και έριψαν τους σάκκους των τροφίμων στο έδαφος. Ευθύς μετά από αυτά οι καμπάνες των εκκλησιών άρχισαν να ηχούν, ο δέ λαός εξωθείτο να συναθροισθεί στη Μητρόπολη.

Κάποιος αστυνομικός και κάποιος αστυφύλακας παρίσταντο καθ' ον χρόνο αγόρευε ο Μητροπολίτης από κάποιον εξώστη προς το πλήθος. Δεν κράτησαν σημειώσεις τότε, αλλά ανέφεραν στην έκθεση που έκαμαν ότι αυτός είχε μιλήει ως ακολούθως: "Εφόσον ο λαός της Λευκωσίας αρνήθηκε να προμηθεύσει τροφές για το στρατό είναι εντροπή για το λαό της

Λεμεσού να δώσει τέτοιες. Οφείλουμε να εμποδίσουμε με κάθε μέσο τη λήψη από τη Λεμεσό. Παρακαλώ δώστε μας πέντε λεπτά καιρό για να σκεφθούμε τα μέτρα τα οποία πρέπει να ληφθούν. Αστυνομική δε περίπολος απεστάλη σύντομα μετά αυτά στις αποθήκες προμηθειών του στρατού προς τις οποίες όπως είχε αναγγελθεί βάδιζε το πλήθος.

Εφθασε στην οικία του ταυτόχρονα με τους επικεφαλής του πλήθους και εισήλθε σε αυτή από την πίσω αυλή. Το πλήθος εισήλθε στην αυλή επίσης και άρχισε να λιθοβολεί την οικία και να σπάζει τα παράθυρα και τα ξύλινα παραθυρόφυλλα. Εθεσαν πυρ σε κάποιο σωρό από αποκομμένα κλαδιά και απέκοψαν τα ηλεκτρικά σύρματα.

Κατέφθασε αυτοκίνητο με κυτία πετρελαίου, το δε πλήθος έβαλε πυρ στην πίσω πόρτα της οικίας. Μέσα στην οικία ο διοικητής μόνος με τη σύζυγο του και τη δωδεκαετή κόρη του και δυο υπερέτες, βρίσκετο στερούμενος κάθε δύναμης. Αποπειράθηκε να βγει και να μιλήσει προς το πλήθος, αλλά αναγκάστηκε να εισέλθει σε αυτήν από χάλαζα λίθων που ρίχνονταν. Ενας από τους υπηρέτες ο οποίος είχε σταλεί να ειδοποιήσει την αστυνομία εξαναγκάστηκε από το πλήθος να επιστρέψει αλλά τελικά κατόρθωσε να διέλθει. Βλέποντας ότι ο εμπρησμός της οικίας είχε προχωρήσει αρκετά, ο διοικητής και η οικογένεια του διέφυγαν από τη μπροστινή πόρτα. Οδηγήθησαν από δύο καλώς διατεθειμένους προς αυτούς πρόσωπα προς την παραλία και με λέμβους οδηγήθηκαν προς το υπόστεγο του τελωνείου όπου απεβιβάσθησαν και μετέβησαν στην αστυνομία. Οταν η αστυνομία κατέφθασε στη σκηνή του εμπρησμού ήταν πλέον πολύ αργά για την κατάσβεση της, ο δε όγκος του πλήθους είχε αναχωρήσει και εγκατέλειψε κάποιο υπόλειμμα θεατών. Η αστυνομία καμμιά προεδοποίηση δεν είχε για κάποιο σκοπό εμπρησμού της οικίας του διοικητή. Η ηπροσοχή τους διασπάστηκε προς τη στρατιωτική αποθήκη προμηθειών, οι δε κινήσεις τους παρεμποδίζονταν από την έλλειψη μεταφορικών μέσων με αυτοκίνητα. Ενα ιδιωτικό αυτοκίνητο το οποίο χρησιμοποίησαν "κόλλησε" σε κάποιο αμμώδες ανάχωμα στα πλαίσια της οδού και κατ' ανάγκη εγκαταλείφθηκε. Το δε πληθος το έκαψε.

32. Ελαβα το τηλεγράφημα του Διοικητή που ανήγγελλε ότι είχε πυρποληθεί η οικία του και ότι η Αστυνομία αδυνατούσε να χειρισθεί την κατάσταση στις 10.45 μ.μ. ο δε αξιωματικός που διηύθυνε τα στρατεύματα συγκατατέθηκε να στείλει προς αυτόν τον

Η έκθεση είχε και συνέχεια.